Google verwerkt 99.000 zoekopdrachten per seconde. Dat komt neer op zo’n 8,5 miljard zoekopdrachten per dag en grofweg 2 triljoen per jaar. Met een marktaandeel van iets meer dan 92 procent is de zoekmachine dan ook de ongekroonde koning van het internet – en voor veel internetgebruikers dé toegangspoort tot een virtuele wereld vol informatie.

Maar die positie staat onder druk. Sinds AI-onderzoekslab OpenAI in november 2022 ChatGPT introduceerde, voelt het bedrijf de hete adem van kunstmatige intelligentie in zijn nek. ChatGPT kan immers nauwkeurig vragen van gebruikers beantwoorden, waardoor ze geen zoekmachine meer nodig hebben.

Lees ook

Waarom AI geen magie is 

Microsoft troefde Google ook nog eens af door de ChatGPT-technologie toe te voegen aan zijn zoekmachine Bing. Gebruikers die een zoekterm invoeren, krijgen naast zoekresultaten alvast een antwoord op hun vraag voorgeschoteld. Liefhebbers kunnen via de zoekmachine bovendien hun eigen plaatjes genereren – een geliefde functie binnen generatieve AI.

Alle hens aan dek dus voor Google, maar het bedrijf blijft worstelen. Vorig jaar al probeerde het bedrijf concurrent Bing de wind uit de zeilen te nemen met Google Bard, inmiddels omgedoopt tot Gemini. Die moest, net als ChatGPT, vragen van gebruikers kunnen beantwoorden, maar al in het introductiefilmpje waarin het bedrijf de dienst aankondigde ging het mis. Bard gaf verkeerde antwoorden op vragen, waardoor de marktwaarde van Google in een paar uur tijd met 100 miljard dollar daalde.

Eind vorige maand waagde Google een nieuwe poging met de introductie van AI Overviews. Die functie moet gebruikers van de zoekmachine pasklare antwoorden, routes en recepten bieden zodat ze niet meer zelf het internet hoeven af te struinen. ”Google will do the Googling for you” –Google googelt het voor je– promootte het bedrijf de functie, waarna deze werd uitgerold in de Verenigde Staten en daar voorlopig beschikbaar is.

Lees ook

Schrijven of herschrijven we geschiedenis met generatieve AI?

Gebruikers waren er als de kippen bij om AI Overviews op de pijnbank te leggen. Dat leverde al snel een reeks missers op, die breed werden uitgemeten op sociale media. Op de vraag of je benzine in recepten kunt gebruiken, antwoordde de bot: „Benzine kan in sommige recepten worden gebruikt.” Om er direct aan toe te voegen dat dit „niet aan te bevelen” is in eigen keuken omdat benzine nogal licht ontvlambaar is.

„Benzine kan in sommige recepten worden gebruikt” - AI Overviews

Het antwoord mocht dan overtuigend geformuleerd zijn, het bevatte een grove –en bij navolging zelfs dodelijke– fout. In benzine zou niemand zich moeten verslikken – ook een chatbot niet.

Poortwachter

Googles foute antwoorden zijn niet de enige bron van zorg. De Amerikaanse kwaliteitskrant The New York Times interviewde eerder deze maand managers van mediabedrijven. Zij vrezen dat Google met AI Overviews niet langer een toegangspoort tot vrij internet biedt, maar verandert in een poortwachter die vrije informatieverzameling blokkeert of zelfs tegenwerkt.

Intussen worstelen ze met het vinden van een goede houding tegenover de internetreus. Als die hun nieuwsberichten gebruikt om automatische antwoorden te genereren, lopen ze het gevaar dat internetgebruikers niet meer hun website zelf bezoeken. Maar verbieden ze Google om hun nieuwsberichten te doorzoeken, dan worden hun links niet meer getoond in de resultaten. Dat levert minder websitebezoekers, en onder de streep ook minder inkomsten, op. AI Overviews is schadelijk voor iedereen, behalve voor Google, stelde Renn Turiano, directeur van de grootste dagbladenuitgever in de Verenigde Staten.

„AI Overviews is schadelijk voor iedereen, behalve voor Google” - Renn Turiano, dagbladenuitgever in de Verenigde Staten

Toch is niet alleen kunstmatige intelligentie een bedreiging voor internet. In de afgelopen twee jaar beïnvloedde Google zijn zoekresultaten ook al door ingrijpende wijzigingen aan te brengen in zijn zoekalgoritme. Door die algoritmewijzigingen belandden populaire en relevante websites lager in de zoekresultaten, waardoor ondernemers flink in hun websites moesten investeren om nog in beeld te zijn bij potentiële bezoekers. Het leidde tot luidruchtige commentaren van webwinkels en zoekmachinespecialisten, maar Google reageerde alleen met de boodschap dat de gewijzigde algoritmes tot relevantere zoekresultaten zouden leiden.

Keuzevrijheid

Intussen moet het bedrijf nog een aantal uitdagingen zien te overwinnen. Sinds de Europese Verordening digitale markten in maart dit jaar technologiebedrijven verplichtte om consumenten meer keuzevrijheid bieden, mag het bedrijf zijn eigen diensten niet meer op de voorgrond stellen. Consumenten die een vlucht willen boeken of een product willen kopen, kunnen dat nu minder gemakkelijk doen via eigen diensten van Google –zoals Google Flights en Google Shopping– maar moeten daarvoor naar websites van andere aanbieders. Ze zijn daardoor minder afhankelijk van de diensten van het bedrijf zelf, waardoor Google inkomsten en internetverkeer misloopt.

AI Overviews zou dat probleem kunnen oplossen, maar daarvoor moet de technologie wel goed werken, betrouwbaar zijn en rekening houden met de belangen van bedrijven en consumenten.

Dat plaatst het bedrijf, dat vorig jaar 238 miljard dollar aan advertentie-inkomsten binnenhaalde, in een moeilijke positie. Meer imagoschade kan het niet lijden, maar naast zorgvuldigheid is ook haast geboden. Volgens onderzoeksbureau Gartner leidt de opkomst van AI-chatbots in 2026 tot 25 procent minder zoekopdrachten. Als het bedrijf dan niet een oplossing heeft gevonden die rekening houdt met alle partijen die zich op internet roeren, kunnen slimme concurrenten zomaar een gat slaan in zijn marktaandeel.