Gereformeerde kerk in Oostenrijk wil Evangelie verspreiden, maar „groei gaat deprimerend langzaam”
Een kleine gereformeerde kerk probeert Oostenrijkers met het Evangelie te bereiken. Maar ook het Alpenland seculariseert in rap tempo, ziet ds. Reinhard Mayer, predikant in Rankweil. „We willen groeien, alleen gaat het deprimerend langzaam.”
Evangelisch Reformierte Kirche Westminster Bekentnisses (ERKWB) heet de gemeente van ds. Mayer in het 12.000 inwoners tellende stadje in de Oostenrijkse deelstaat Vorarlberg. Ze huurt ruimte in infrA14, een bijdetijds kantoorpand aan de rand van een industrieterrein, met een ingenieur, een vermogensbeheerder en een plastisch chirurg als buurman. In de kerkzaal staan de stoelen voor zondag al klaar. Drie rijen dik.
Mayer wijst door de grote ramen naar buiten, waar bergtoppen van meer dan 2000 meter hun besneeuwde jasje langzaam uitdoen. „Ze zijn wat in nevelen gehuld, maar hier zie je de Oostenrijkse bergen. En daar, iets verderop, die van Liechtenstein, met daarnaast de Zwitserse. We zijn omringd door bergen. Ik heb daarnaar verwezen toen onze gemeente onlangs 25 jaar bestond: „Ik hef mijn ogen op naar de bergen, vanwaar mijn hulp komen zal.” Psalm 121.”
Even later serveert Mayer koffie, met Mozartbonbons als cadeau. „Eigenlijk moet ik uitkijken”, zegt hij er glimlachend bij. „De Oostenrijkse kanselier trad in 2021 af vanwege beschuldiging van omkoping van kranten.”
De naam van de gemeente is niet bepaald eigentijds, erkent hij: Evangelisch Reformierte Kirche Westminster Bekentnisses. Dat ze die voluit gebruikt, komt mede doordat de Evangelische Kirche −het grootste protestantse kerkgenootschap in het land− in 2008 en 2009 een rechtszaak over de naam voerde. De ERKWB kreeg gelijk, maar ze moest wel zo veel mogelijk haar naam uitschrijven om misverstanden te voorkomen.
En het gaat natuurlijk om de inhoud: de Evangelisch Reformierte Kirche Westminster Bekentnisses heeft naast de Bijbel ook de Heidelbergse Catechismus en de Engelse Westminster Confessie als grondslag. Tot het kerkverband behoren nog zes andere gemeenten in Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland, met in totaal ongeveer 200 leden.
Grens
Twee predikanten komen oorspronkelijk uit de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV), die vorig jaar opgingen in de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK): ds. P. Drost in Graz en ds. J.B. Wilmink in Neuhofen an der Krems. De ERKWB besloot in april alle banden met de NGK te verbreken, omdat de bevestiging van vrouwelijke ambtsdragers volgens hen „tegen de Heilige Schrift” is.
Voor Mayer ging dat iets te snel, ook al vindt hij vrouwelijke ambtsdragers on-Bijbels. Vrijgemaakte kerken waren vanaf het begin betrokken bij de opbouw van de ERKWB en nog steeds zijn er contacten. Mayer diende op de ERKWB-synode een motie in om de relatie eerst wat terug te schroeven en volgend jaar pas een definitief besluit over de kwestie te nemen. Zijn voorstel haalde het niet.
„Er speelt natuurlijk meer”, zegt de predikant. „In de NGK is een verhit debat gaande over het toelaten van homoseksuelen in de ambten en aan het heilig avondmaal. Ik heb gezegd: als dat gebeurt, wordt er een grens gepasseerd. Dan zouden de Bijbel en onze vaderen het verkeerd hebben gezien.”
Goede theologie
Dat Mayer predikant zou worden van een gereformeerde kerk, lag bepaald niet voor de hand: in de jaren negentig is hij zendeling in Oostenrijk voor de „liberale” lutherse Landeskirche. „Ik raakte geïnteresseerd in de gereformeerde theologie door een brochure van ds. Reinhold Widter, predikant in Neuhofen an der Krems. Een goede theologie en een missionaire kerk: dat sprak me aan.”
Het is 1998 en de kerk in Rankweil moet vanaf de grond worden opgebouwd. Mayer geeft Bijbelcursussen in Voralberg en de eerste mensen komen druppelsgewijs naar de jonge gemeente. Nu zijn dat er 61. Daarmee is de gemeente in Rankweil de grootste binnen de ERKWB. In de zondagse diensten, waarbij een keer per maand het heilig avondmaal wordt gevierd, gebruikt de gemeente onder meer een Zwitsers gereformeerd liedboek en de zogeheten Schlachter-Bibel, die uit de grondtalen van de Bijbel is vertaald.
Waarom neemt een Oostenrijkse kerk een Engels belijdenisgeschrift als grondslag?
„Dat was ons aanbevolen door de hoogleraren in Nederland, met wie we contact hadden. De Westminster Confessie, uit de zeventiende eeuw, is wereldwijd het meest verspreide belijdenisgeschrift. En waarschijnlijk ook het beste. Zo wordt heel mooi het verbond van God uitgewerkt.
De Belijdenis van Westminster gebruik ik voor mijn preken en ik geef er cursussen over. De Heidelbergse Catechismus vormt bijna altijd de basis voor onze gebedsbijeenkomsten op dinsdag.
Oostenrijkers vragen zich soms af: wat is dat, de Evangelisch Reformierte Kirche Westminster Bekentnisses? Dan probeer ik uit te leggen dat we niet rooms-katholiek zijn, zoals ze vaak denken. Als mensen interesse tonen, nodig ik hen uit een keer naar de kerk te komen.”
Hoe hangt de kerkelijke vlag erbij in Oostenrijk?
„Nog altijd is ongeveer de helft van de bevolking rooms-katholiek. Zij zijn vriendelijk voor ons.
Naast de vrije kerken is er de Evangelische Kirche in Oostenrijk, met ongeveer 250.000 leden. Daarvan is het grootste deel luthers, met de Augsburgse Confessie als grondslag. Een kleiner, gereformeerd, deel heeft de Helvetische Belijdenis (H.B.). Hier, in Voralberg, zijn vier gemeenten die ”H. B.” zijn, met in totaal nog zo’n 4000 leden. Maar er gaan nauwelijks nog mensen naar de kerk. De voormalige bisschop, die ons ook voor de rechter heeft gedaagd, is een aardige man. Ik ken hem persoonlijk uit Karinthië, maar hij is volkomen liberaal. Toen hij onlangs een paaspreek wilde houden, zat er niemand in de kerk. Er zijn geen mensen meer, en er is ook geen geld.”
„Toen de bisschop een paaspreek wilde houden, zat er niemand in de kerk” - Ds. Reinhard Mayer, predikant in Oostenrijk
De ERKWB is ook deels afhankelijk van geldstromen uit het buitenland.
„De contacten met Nederland zijn voor ons heel belangrijk. We zijn dankbaar voor het werk van Steun Reformatie Oostenrijk. De SSRO steunt ons theologisch, financieel, praktisch en in de gebeden.”
„In onze kerkorde staat dat predikanten missionair moeten zijn” - Ds. Reinhard Mayer, predikant in Oostenrijk
Hoe ziet u de toekomst van uw kerk?
„In onze kerkorde staat dat predikanten van de ERKWB missionair moeten zijn. We willen groeien, ook al gaat dat deprimerend langzaam. We hebben onze oren en harten voor mensen geopend en bidden voor hen. Dat ze op zoek gaan naar het juiste geloof en tot eer van God leren leven.”
