Door de groei van chipmachinefabrikant ASML ontwikkelt het Brabantse dorp Veldhoven zich tot een kleine stad. De eerste groeipijnen zijn al te zien, bewoners maken zich zorgen.
Wat is een molen nog, als die niet meer kan draaien? Molenaar John de Jongh uit Veldhoven zit in beige overall morrend aan zijn keukentafel in Veldhoven, uitkijkend op de molen die al generaties in zijn familie is. Door de groei van ASML is de vraag naar woningen in Veldhoven explosief gestegen en is de bouw van een woonflat van dertien verdiepingen gepland, op een paar steenworpen afstand van De Jonghs molen.
„Als ze die flat hier gaan bouwen, dan vangt ie niet meer genoeg wind. Ook is er kans op wervelwinden en turbulentie. Dan kan ik de wieken niet meer onder controle houden en raakt de molen beschadigd, en er kan zelfs een wiek losvliegen.”
De belangrijkste fabrikant van chipmachines ter wereld, ASML uit Veldhoven, heeft ruimte nodig om uit te breiden. En dus komen er nieuwe fabrieksterreinen en woonflats om personeel te kunnen huisvesten, waardoor een Brabants dorp langzaam verandert in een kleine stad.
Veldhoven is het epicentrum van de zogeheten Brainportregio rondom Eindhoven. De eerste groeipijnen zijn al te zien, zoals hoge huizenprijzen die vooral expats zich kunnen veroorloven, files op de weg, een tekort aan voorzieningen. En bewoners die ontevreden zijn met bouwplannen.
Familietraditie
Zo ook De Jongh, aan wiens familietraditie een einde dreigt te komen. Zijn molen De Adriaan is vernoemd naar zijn overgrootvader, die als molenknecht in 1935 van zijn baas de opdracht kreeg om bij een veiling de prijs op te krikken door steeds 25 gulden over te bieden. Dat gebeurde eenmaal te veel; per ongeluk werd Adriaan de Jongh eigenaar van de molen, die sindsdien van generatie op generatie werd doorgegeven in de familie, en in 1988 in handen kwam van achterkleinzoon John. Die is nu vooral teleurgesteld in de gemeente.
„Ze geven geen gehoor aan mijn bezwaren. Ik zorg goed voor die molen; aan onderhoud en verzekeringen ben ik duizenden euro’s per jaar kwijt. Dat ding draait twee à drie keer per week, we krijgen bezoekers, het is een historisch monument. En nu word ik gewoon zo aan de kant gezet, zonder enig overleg. Ik moest hem maar verkopen, zei een wethouder tegen mij.”
„Ik moest de molen maar verkopen, zei een wethouder tegen mij” - John de Jongh, molenaar
Om de komst van de torenflat tegen te houden, lanceerden buurtbewoners een petitie tegen ‘stadse fratsen’ die het dorpse karakter van de straat zouden vernietigen. De Jongh: „Bij hen staat dadelijk honderd man mee te kijken terwijl ze barbecueën. Het moet hier allemaal maar de hoogte in. Maar ik geef niet op, ik ga tot aan de Raad van State als de plannen niet gewijzigd worden.”
Toch lijkt zijn strijd hopeloos. Er liggen nog meer plannen voor hoogbouw in de directe omgeving. „En er is al flink wat geld uitgegeven voor die flat”, zegt de molenaar. Hij denkt terug aan een informatieavond van vastgoedontwikkelaar GMB. „Daar lagen de bouwplannen al op tafel en kon je met zo’n virtualrealitybril door het pand lopen. Ik begrijp echt wel dat er gebouwd moet worden, maar zó hoog en zonder inspraakmogelijkheid. Je wordt als bewoner niet serieus genomen. Dat doet zeer.”
Tonaal geluid
Een paar kilometer verderop, in de Veldhovense Dreefbuurt, rijden vrachtwagens af en aan. Bouwvakkers lopen rond in groene hesjes. Hier is ASML zélf flink aan het uitbreiden met een nieuw fabrieksterrein. Aan het einde van zijn straat kijkt Jacques van der Pijl uit op de werkzaamheden. „Ze hebben beloofd niet hoger dan twintig meter te bouwen, maar het bestemmingsplan geeft nog steeds de mogelijkheid om tot dertig meter te bouwen. Als dat gebeurt, staat de straat het grootste deel van het jaar in de schaduw.”
Van der Pijl voert als lid van het bewonerscomité De Dreef gesprekken met ASML, maar die lopen spaak. Hij vreest dat de luchtfilters op het dak 24/7 hetzelfde hoorbare geluid zullen maken – zogenoemd tonaal geluid. Uit een onderzoek dat in opdracht van ASML is uitgevoerd, bleek dat omwonenden geen geluidshinder zullen ondervinden. Maar volgens het bewonerscomité is er een fout gemaakt in dat onderzoek. Van der Pijl vreest dat er alsnog geluidsoverlast gaat komen.
De houding van ASML vindt Van der Pijl arrogant. „Deze houding getuigt niet van goed nabuurschap. Van ons mogen ze groeien, maar wat je nu ziet, is dat elk groen plekje in Veldhoven wordt ingebreid, zoals dat heet. Als we een groen veldje hebben, dan bouwen we daar een bedrijventerrein of torenflat.”
„Bewoners met klachten kunnen altijd bij me terecht” - Marjolein de Hooge, hoofd maatschappelijke betrokkenheid ASML
ASML wil de discussie liever niet via de media voeren, vertelt Marjolein de Hooge, hoofd maatschappelijke betrokkenheid bij het bedrijf. „We begrijpen dat onze groei invloed heeft op de regio en denken graag mee met bewoners. Daarom houden we informatieavonden en hebben we klankbordgroepen opgericht. Bewoners met klachten kunnen altijd bij me terecht.”
De gemeente Veldhoven zegt een onderzoek te zijn gestart naar de bouwplannen rondom de molen, om te zien of deze moeten worden aangepast.
