Het is, vrees ik, mijn eigen schuld. Mijn leeftijdsgenoten lieten al jaren hun vriendenboekjes de klas door gaan en konden in groep vijf of zes reeds bogen op een verzameling lievelingskleuren, -gerechten en -bordspelletjes waar menig data-analist een puntje aan kan zuigen. Ik had de boot gemist; tegen de tijd dat ik met mijn album op de proppen kwam, was het geen vraag meer wie je favoriete leraar was, maar of je hem al op Hyves had toegevoegd.

Gelukkig ben ik niet de enige die met hiaten in zijn vriendenboekje is blijven zitten. Ook Nederland had lange tijd nog het een en ander in te halen op het gebied van zelfprofilering. Zo is het nog maar een jaar geleden dat we ons door middel van een officiële verkiezing de vraag stelden wat eigenlijk onze landelijke lievelingsbloem is. Nu zou je zeggen dat iedereen die wel eens een Amsterdamse souvenirshop is binnengelopen daar toch een redelijk helder beeld bij zou moeten hebben, maar nee – sinds 4 juni 2023 staat het madeliefje met bescheiden trots als nationale bloem te boek.

Wij mensen houden van emblemen. Of het nu gaat om nationale dansen, dichters of dranksoorten – we zijn er als de kippen bij om iets of iemand voor onszelf te claimen. Gatenkaas? Echt Nederlands. Jenever? Typisch Hollands. Joost van den Vondel? De lichtende ster van onze Lage Landen. Niet altijd is het even duidelijk of zij op ons of wij op hen een stempel drukken. Wie doet er anno 2024 bijvoorbeeld nog aan klompendansen? Wanneer hebt u voor het laatst een grutto gezien?

Een landelijke mascotte is dikwijls niet datgene waarmee we ons het meest, maar dat waar we ons het liefst mee identificeren. Het ene onderwerp leent zich hier beter voor dan het andere. Ook in dit opzicht zijn er geluks- en pechvogels: het is nu eenmaal een ornithologisch feit dat Albanië steenarenden herbergt en Aruba maïsparkieten. Sommige landen laten zich daar echter niet door tegenhouden en grijpen voor hun vaderlandse diersoorten terug op de aloude symboliek. Dat lijkt misschien lood om oud ijzer, maar hoed uzelf. Er is wel degelijk een wezenlijk verschil tussen de Bengaalse tijger en de Nederlandse leeuw.

De kracht én het gevaar van symboliek liggen in het feit dat vrijwel alles een symbool kan worden. Weinig mensen zullen zich vandaag de dag nog onopzettelijk in een regenboogoutfit hullen, maar het is maar de vraag of een kleuter met watermeloensokken zich er volledig van bewust is dat hij zich op deze manier solidair met de Palestijnse zaak betoont. Ieder voorwerp draagt de kern van een revolutie in zich om. Soms duiken ze plotseling op, geïnspireerd door het vuur van het moment – en voor je het weet, heb je in je onwetendheid je steun betuigd aan een politiek hangijzer van heb ik jou daar. Zo kun je in China je Winnie de Poeh-pyjama beter thuislaten, aangezien de malle ouwe beer daar persona non grata is sinds iemand de wereld op zijn gelijkenis met president Xi Jinping heeft gewezen. Daarnaast werkt een geel hesje bij veel politici als een rode lap op een stier, en kun je nog altijd je neus niet met goed fatsoen in een boerenzakdoek snuiten zonder voor een snelwegblokkeerder te worden aangezien.

Dit alles leidt tot een ontnuchterende conclusie. Het album amicorum van de wereld mag dan op het eerste gezicht een vrolijke verzameling beschermde, uitgestorven of nooit gerealiseerde diersoorten lijken, uiteindelijk doet het vooral een boekje open over de grootste leemte in ons lievelingsdierenbestand. We zijn –helaas– nog liever kemphanen dan vredesduiven.