Om welk onderzoek gaat het?

Het gaat om de zogeheten Nadinastudie, een internationaal onderzoek geleid door het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis in Amsterdam. Onderzoeksleider en internist-oncoloog prof. dr. Christian Blank presenteerde de resultaten zondag tijdens ASCO 2024, het internationale congres van de American Society of Clinical Oncology in Chicago. Tegelijkertijd verschenen de resultaten in het toonaangevende vakblad The New England Journal of Medicine.

„Onderzoekers keken hoe een patiënt reageerde op immuuntherapie en bepaalden dan of aanvullende behandeling nodig was”

In de studie werden wereldwijd 423 patiënten met uitgezaaide huidkanker (melanoom stadium III) verdeeld over twee groepen. De ene groep kreeg de standaardbehandeling met eerst een operatie, waarbij lymfeklieren werden verwijderd, en daarna twaalf kuren immuuntherapie. De andere groep kreeg twee behandelingen immuuntherapie, gevolgd door een operatie.

Wat bleek?

Een jaar na de start van de behandeling was 84 procent van de patiënten die immuuntherapie voor de operatie kregen nog ziektevrij, tegenover 57 procent in de groep met de huidige standaardbehandeling (immuuntherapie na de operatie).

Bij 59 procent van de patiënten die eerst immuuntherapie kregen, verdween de tumor volledig of bijna helemaal. Daardoor hadden ze geen aanvullende behandeling nodig. Dit betekent een kortere behandelduur en kostenbesparing. Onderzoeker Blank rekent voor dat de kortere behandeling 16.000 euro in plaats van 68.000 euro per patiënt kost. Dat levert in Nederland een besparing op van 30 tot 40 miljoen euro en wereldwijd van een miljard.

Hoe nu verder?

De behandeling moet nog worden goedgekeurd en geregistreerd in Nederland. Momenteel zijn de onderzoekers in conclaaf met overheidsinstanties om de nieuwe therapie vergoed te krijgen.

„Na een jaar was 84 procent van de patiënten die immuuntherapie voor de operatie kregen nog ziektevrij, tegenover 57 procent in de groep met de standaardbehandeling ”

Blank verwacht dat immuuntherapie voorafgaand aan de operatie –de zogeheten neoadjuvante immuuntherapie– de standaardbehandeling wordt voor uitgezaaide huidkanker.

Momenteel lopen meer studies naar het effect van neoadjuvante behandelingen, onder meer bij long-, blaas- en borstkanker. Meestal krijgen patiënten niet alleen voorafgaand aan de operatie een kuur, maar ook achteraf. De Nadinastudie laat zien dat nabehandelingen –zoals chemotherapie– vaak niet nodig zijn.

Uniek aan de studie is volgens Blank dat de onderzoekers keken hoe de individuele patiënt reageerde op de neoadjuvante immuuntherapie en op basis daarvan bepaalden of een aanvullende behandeling nodig was. De internist-oncoloog vindt dat deze aanpak navolging verdient, omdat deze voor de patiënt veel ziekenhuisbezoeken kan schelen en bovendien geld en middelen bespaart.

Hoe werkt immuuntherapie?

Immuuntherapie is een behandeling die ervoor zorgt dat het menselijk afweersysteem beter in staat is kankercellen te lijf te gaan. De behandeling richt zich dus niet op de tumor, zoals bij chemo- of radiotherapie, maar op het versterken van het eigen immuunsysteem. Immuuntherapie is de afgelopen jaren de belangrijkste ontwikkeling geweest binnen het kankeronderzoek.

In het geval van de Nadinastudie werden twee medicijnen gebruikt, ipilimumab en nivolumab. Dit zijn antilichamen die het effect van de eigen afweercellen tegen kankercellen versterken.

Hoeveel kans heeft iemand om te overleven na de diagnose huidkanker?

Dat hangt sterk af van het type huidkanker. Er zijn drie belangrijke vormen: basaalcelcarcinoom, plaveiselcarcinoom en melanoom. Aan basaalcelcarcinoom overlijden in principe geen patiënten. Plaveiselcarcinoom en melanoom zijn gevaarlijker. Tien jaar na de diagnose plaveiselcarcinoom is ongeveer 90 procent van de patiënten nog in leven.

Voor melanoom, de meest agressieve vorm, is de kans op overleving door verbeterde behandelingen aanzienlijk toegenomen. De vijfjaarsoverleving is gestegen van 85 procent in de periode 1995-2004 naar 94 procent in de periode 2015-2021.