Steeds vaker ontbreken cruciale medicijnen in de apothekerskast. De tekorten bezorgen mensen stress, pijn en gezondheidsschade, bleek deze week uit onderzoek. Zijn er oplossingen voor dit probleem?
Wat blijkt uit het onderzoek?
Meer dan de helft van de medicijngebruikers heeft het afgelopen halfjaar last gehad van medicijntekorten, kwam woensdag naar voren uit een peiling van Patiëntenfederatie Nederland onder 7000 patiënten. Ruim een op de drie patiënten zegt door het medicijntekort meer pijn of andere klachten te hebben. Ze nemen bijvoorbeeld een lagere dosering in dan de bedoeling is, om langer met hun voorraad te kunnen doen. Ook geven patiënten aan vervelende bijwerkingen te krijgen bij vervangende medicatie.
Bij bijna de helft van de ondervraagden zorgt het medicijntekort voor veel stress. Ze zijn bijvoorbeeld bang dat ze de volgende maand zonder hun noodzakelijke medicijnen komen te zitten, met alle gevolgen van dien.
Een op de vijf mensen zegt door het medicijntekort zijn baan of vrijwilligerswerk niet meer goed te kunnen uitvoeren. Drie procent zegt er zelfs blijvende gezondheidsschade aan te hebben overgehouden.
Apothekers doen hun best om alternatieven te vinden. Lukt dat dan niet?
Meestal slagen apothekers erin om een alternatief middel te vinden. De patiënt krijgt bijvoorbeeld een ander merk of hetzelfde middel in een andere sterkte of vorm. In een op de zeven gevallen krijgt de patiënt een geneesmiddel met een andere werkzame stof, zo becijferde apothekersorganisatie KNMP deze week. Soms werkt deze stof minder goed en krijgt de patiënt een minder optimale behandeling.
Maar niet altijd zijn er alternatieven voorhanden. Zo luidde het Longfonds eind maart de noodklok omdat salbutamol aerosol, het meest voorgeschreven pufje voor astmapatiënten, niet leverbaar was. Volgens de organisatie kan dat acute problemen geven voor 550.000 mensen met een longziekte, onder wie 85.000 jonge kinderen die te jong zijn voor alternatieve inhalatoren.
Ook was er de afgelopen maanden een ernstig gebrek aan antibiotica voor kinderen. Voor kinderartsen leverde dat beperkingen op bij de behandeling van longinfecties.
Medicijntekorten zijn toch niet nieuw?
Klopt. Maar het is wel een toenemend probleem. Over 2023 noteerde KNMP Farmanco een recordaantal van bijna 2300 tekorten, tegenover ruim 1500 het jaar ervoor. Er is sprake van een tekort als een medicijn minstens twee weken achtereen landelijk niet beschikbaar is.
In de meeste gevallen ontstaan tekorten door distributie- of productieproblemen. Ook kan een tekort te maken hebben met een verhoogde vraag, kwaliteitsproblemen of gebrek aan grondstoffen.
„We zijn niet ver van een noodsituatie vandaan” - Pia Dijkstra, demissionair minister VWS
Hoe is het urgentiebesef in Den Haag?
Politici beseffen dat de huidige situatie onhoudbaar is. Demissionair zorgminister Pia Dijkstra zei donderdag tijdens een Kamerdebat dat „een echte noodsituatie moet worden voorkomen. Daar zijn we niet ver vandaan. Ik vind het echt heel zorgelijk”. De minister verklaarde dat gesprekken met de sector meer tijd kosten dan verwacht. Het is volgens haar lastig om de neuzen dezelfde kant op te krijgen, omdat er „ongelooflijk veel belangen mee zijn gemoeid”. Daarbij moeten farmaceuten, leveranciers en zorgverzekeraars „over hun eigen schaduw heen stappen. En wie doet dat als eerste en volgen er meer, of blijft iedereen op zijn eigen punt zitten?”
Hoe lossen we het probleem op?
De Patiëntenfederatie pleit onder meer voor versnelde opbouw van grondstoffen- en medicijnproductie binnen Europa, zodat Nederland minder afhankelijk wordt van landen als China en India.
Apothekersorganisatie KNMP ziet graag dat het zogeheten preferentiebeleid wordt opgeschort . Het preferentiebeleid houdt in dat zorgverzekeraars bepalen welk medicijn ze vergoeden. In de praktijk kiezen ze meestal het goedkoopste. KNMP laat liever meer ruimte aan de markt, zodat er meer te kiezen valt. Een Kamermeerderheid wil dat ook, bleek donderdag. Zorgverzekeraars mogen bij tekorten al andere middelen vergoeden, zei Dijkstra. Maar GroenLinks-PvdA, VVD, CDA en D66 willen dat dit ook mag als er een dreigend tekort is. De PVV wil dat er standaard meer medicijnen worden vergoed.
De hoop was dat een zogeheten ijzeren voorraad een buffer zou vormen tegen medicijntekorten. Dit houdt in dat groothandelaren en handelvergunninghouders verplicht zijn om een medicijnvoorraad van een aantal weken of maanden aan te houden. De maatregel heeft echter niet uitgepakt zoals gehoopt. „Het begon met zes maanden voorraad onder minister Bruins, daarna kwamen nog vijf ministers en nu zitten we op een voorraad die voordien al gangbaar was”, zegt KNMP-voorzitter Aris Prins in Medisch Contact .
Kun je medicijnen niet gewoon via internet bestellen?
Op internet kun je van alles bestellen, ook medicijnen die normaal alleen op recept verkrijgbaar zijn. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd raadt online bestellen van medicijnen echter sterk af , omdat er gezondheidsrisico’s aan kleven. Zo is er geen controle op deze medicijnen, zoals dat wel gebeurt bij de apotheek. Het kan daardoor zijn dat een medicijn te veel, te weinig of misschien wel helemaal geen werkzame stof bevat. Bovendien valt niet uit te sluiten dat een medicijn verontreinigd is met schadelijke stoffen.
Is het een optie om medicijnen uit het buitenland te halen?
Zeker, dat kan. Het komt voor dat mensen naar Duitsland of België reizen voor een pot pillen. Medicijnen zijn daar soms beter verkrijgbaar dan in Nederland. Dit heeft er onder meer mee te maken dat fabrikanten in Nederland meestal minder verdienen aan een medicijn dan in het buitenland.
Zorgverzekeraars vergoeden medicijnen die mensen uit het buitenland halen vaak niet. Dat geldt ook voor apotheken die medicijnen importeren.
