In Jeruzalem doet op het eerste gezicht weinig vermoeden dat Israël in oorlog is. Het verkeer is even chaotisch als altijd. Op de terrasjes koesteren bezoekers zich in de nu nog milde zon. Het zijn wel vrijwel allemaal Israëliërs, want buitenlanders laten zich nauwelijks zien. Op een enkeling na, veelal mensen die hier op solidariteitsreis zijn om de handen uit de mouwen te steken.

Maar eenmaal op weg richting de Gazastrook dringt de grimmigheid van de oorlog steeds duidelijker door. Het geluid van gevechtshelikopters en straaljagers overstemt regelmatig het gebrom van de automotor. In de buurt van Mefalsim trekt een lange kolonne tanks op richting Gaza.

„Mijn oudste kleinzoon kruipt nog steeds in de kast” - Jannie Ades, overlevende aanslagen 7 oktober

In kibboets Kfar Aza wordt in alle hevigheid duidelijk waar deze oorlog allemaal om begonnen was. Op 7 oktober vorig jaar vermoordden Hamasterroristen 62 inwoners en verwondden tientallen anderen. Nog altijd zitten vijf mensen uit deze kibboets vast als gijzelaar in Gaza. Hun namen en foto’s prijken her en der op grote banners in het dorpje.

Kfar Aza ademt nog steeds de sfeer van dood en verderf. Vrijwel geen huis is onbeschadigd. Sommige woningen zijn tot de grond toe afgebrand; de meeste vertonen tientallen kogelgaten. Vooral in het gedeelte waar de jongeren van de kibboets woonden, hebben de terroristen gruwelijk huisgehouden. ”Yuval Buyum werd op brute wijze vermoord in zijn huis”, meldt een grote poster voor een met linten afgezette woning.

In een van de woningen hangt een geprinte lijst met WhatsAppverkeer. Communicatie tussen vader en dochter. Stukje bij beetje vertellen de berichten hoe het drama zich ontvouwde. Tot de vader alleen nog maar om antwoord vraagt. Daarna niets meer.

Speciale toestemming

De kibboets is militair gebied en mag alleen met speciale toestemming worden betreden. Toch zijn er tientallen mensen in het dorpje. Vrijwilligers die helpen met opruimen en schoonmaken. Maar ook groepen burgers en militairen die worden rondgeleid om met eigen ogen de sporen van het drama van 7 oktober te zien.

„Hier zijn ze door de afscheiding gekomen”, wijst Jannie Ades op het inmiddels gerepareerde hek van de kibboets. Terwijl de Israëlische tekst en uitleg geeft, ontploft op een paar honderd meter afstand een bom. De grond dreunt door de schokgolf. Rookwolken stijgen op boven Gaza-Stad. „De regering had een hekwerk van 8 miljard neergezet. Twintig meter diep hadden ze gegraven om er zeker van te zijn dat Hamas er geen tunnels had die naar onze dorpen leidden. En op 7 oktober braken ze er zomaar doorheen.”

De van oorsprong Nederlandse Ades woont al veertig jaar in Kfar Aza. „We hebben moeilijke tijden meegemaakt. Luchtalarm, raketten”, vertelt ze in haar woning, waar ramen en muren door kogelgaten zijn ontsierd. Ze is er even om toe te zien op het inpakken van haar huisraad. „Soms moesten we een paar weken weg omdat het te heftig was. Maar we konden altijd weer terug. Nu is alles anders.”

De gebeurtenissen van 7 oktober staan Ades nog helder voor de geest. Tot op de minuut. „Om 06.25 werd ik net als iedereen in de kibboets wakker van het luchtalarm. Ik ben naar mijn versterkte kamer gegaan, met het idee dat het een paar minuten zou duren. Zo gaat het altijd. Het hield echter niet op. Ik heb niet eerder meegemaakt dat er zoveel raketten werden afgeschoten.”

„Al vrij snel kreeg ik een filmpje toegestuurd van een witte pick-up die door het hek was gereden. Ik hoorde ook voortdurend schieten buiten. Er wordt hier vaker geschoten, maar dit keer klonk het heel anders en veel dichterbij. En nog steeds dacht ik: Het leger komt zo dadelijk. Binnen een halfuur is alles voorbij. Nou, dus niet.”

E-reader

Ze toont de veilige kamer, waar ze die 7 oktober urenlang zat opgesloten. Een kale ruimte, dikke betonnen wanden en een versterkte deur. „Dit helpt aardig tegen raketten, maar niet tegen terroristen. Voor het raam zat een stalen plaat. Daar hebben ze heel veel tegenaan geschoten.”

Gaandeweg werd duidelijk dat er een grootscheepse aanval gaande was. „We kregen bericht dat we alles moesten afsluiten en in de veilige kamer moesten blijven. Vanaf 10 uur had ik geen contact met de buitenwereld, want het internet viel uit. Ook hadden we geen elektriciteit en water meer.”

Omdat ze na het weekend op vakantie zou gaan, had Ades haar e-reader opgeladen. „Ik heb dus maar een paar boeken gelezen. Op de momenten dat het rustig was, ging ik naar het toilet of even koffiezetten. ’s Avonds rond half negen werden mijn buren geëvacueerd. Ik dacht dat ik de volgende zou zijn, maar het duurde tot zondagmiddag eer ik weg kon.”

Met een pantservoertuig werd de Israëlische naar een nabijgelegen tankstation gebracht. „Er zaten heel kleine raampjes in dat ding, dus ik heb niet veel van de verwoestingen gezien. Wel herinner ik me de ondraaglijke stank. Bij het pompstation zaten en lagen allemaal mensen op de grond. Er waren heel veel soldaten. Ik had één tasje bij me, dat ik voor de vakantie had ingepakt. Dat was alles.”

„Ik heb niet eerder meegemaakt dat er zoveel raketten werden afgeschoten” - Jannie Ades, overlevende aanslagen 7 oktober

Pas toen hoorde Ades de verhalen en drong de omvang van het drama in alle hevigheid door. Ze wijst op de huizen in de omgeving. „Daar woonde een vrouw van 85. Ze zijn naar binnen gegaan en hebben haar gewoon doodgeschoten. Daar huisde een echtpaar. Beiden zijn naar Gaza ontvoerd. Zij is na 54 dagen vrijgelaten; hij zit er nog. Verderop is een vrouw met een baby van 2 maanden oud uit het raam gesprongen. Ze heeft het overleefd, maar haar man is vermoord. Hier woonde een soldaat. Ze gooiden diverse handgranaten naar binnen. Hij slaagde erin ze terug te gooien. Bij de laatste wist hij dat hij het niet ging redden. Toen is hij er bovenop gaan liggen om zijn vriendin te beschermen. En zo kan ik de hele buurt wel rondgaan.”

Met een bus werd Ades naar de verderop gelegen kibboets Mishmar HaNegev gebracht. „Daar stonden tafels vol kleding en eten voor ons klaar. Ongelooflijk hoe snel ze dat voor elkaar hadden. Daarna ben ik een paar dagen bij mijn dochter in Mitzpe Ramon geweest, voor ik naar een kibboets in de buurt van Yoneam vertrok. Daar ben ik tot 1 januari gebleven. Toen moest ik naar Rishpon verhuizen, aan de kust bij Herzliya. Op 1 mei moest ik opnieuw verkassen.”

Ruim een maand na de aanslagen ging Ades voor het eerst terug naar Kfar Aza. „Mijn zoon was al eerder geweest. Hij vertelde dat er heel veel bloed in de keuken lag. Er is nog vijf dagen gevochten na 7 oktober; dat is allemaal gebeurd toen ik al weg was. Toen ik voor het eerst terug in mijn woonplaats was, werd het wel even zwart voor mijn ogen. En ik kan het nog steeds niet bevatten.”

Krijgt u slachtofferhulp?

„Ja, ik was al anderhalf jaar in therapie bij een bestaand programma voor mensen met trauma’s. Daar ben ik mee doorgegaan. Ik heb veel nachtmerries gehad, maar daar kon je dan ook direct met hulpverleners over praten. De keerzijde is dat ik de gebeurtenissen door de therapie zo van me had afgezet, dat ik het zelfs moeilijk vond om er nog gevoelens bij te krijgen.”

Hoe hebben uw kleinkinderen het drama verwerkt?

„De jongste twee zijn 2 jaar oud. Ik denk niet dat zij er iets aan zullen overhouden. Maar de oudste kleinzoon kruipt nog steeds in de kast. Zijn ouders hadden gezegd dat hij zich in de veilige kamer onder het bed moest verstoppen. Ze wonen nu in Herzliya en dachten dat ze veilig waren. Tot de aanval van Iran kwam in april. En ook afgelopen week ging het luchtalarm bij hen af.”

Kunt u ooit nog terug naar Kfar Aza?

„Er worden momenteel stacaravans voor ons gebouwd in kibboets Ruchama. Die is buiten het bereik van de meeste raketten. Daar ga ik binnenkort naartoe. Dan heb ik vermoedelijk nog anderhalf jaar om het besluit te nemen of ik terug naar Kfar Aza wil. Maar ik denk dat ik dat niet wil. Hamas zal vermoedelijk nooit met wortel en tak worden uitgeroeid. En die terroristen koesteren nog altijd het ideaal om Israël van de kaart te vegen.

Het kan zijn dat ik geen keus heb. Dit huis is mijn eigendom, maar het heeft nu natuurlijk nul waarde meer. En het is ook gevoelsmatig mijn thuis niet meer. Er is te veel gebeurd. De gebeurtenissen van 7 oktober kan ik niet zomaar naast me neerleggen. Als ik hier weer ga wonen, zal ik altijd bang zijn dat ze terugkomen. Het is een groot wonder dat het nu zo afgelopen is. Mijn familie heeft hier vier woningen. Bij geen van ons zijn ze binnen geweest terwijl we er waren. Mijn buurman was op het dak geklommen en heeft iedereen die in de buurt kwam afgemaakt. Anders had ik ook in Gaza gezeten of ik was er niet meer geweest.”

Nog altijd hangt de vraag in de lucht hoe dit heeft kunnen gebeuren. Wat denkt u?

„Hoogmoed. Zowel van de regering van Bibi Netanyahu als van de generaals. Er was te veel vertrouwen in onze superioriteit. Achteraf gezien waren er ook waarschuwingen. De vrouwelijke militairen die Gaza dag en nacht in de gaten houden, hadden gezegd dat er voor 7 oktober ongewone activiteiten in het grensgebied waren. Dat is genegeerd. Op vrijdagavond was er een bijeenkomst van generaals waarop het gevoel werd uitgesproken dat er iets stond te gebeuren.”

Wat vindt u van de pro-Palestijnse protesten in Nederland?

„Wat is er met ons Holland gebeurd? Gelukkig is Geert Wilders openlijk pro-Israël. Hij waarschuwt voor het gevaar van de moslims en ik kan het alleen maar met hem eens zijn. De ideeën van Hamas leven niet alleen in Israël en Gaza, maar overal. Ik ben heel bang dat het op zeker moment ook in Europa fout gaat.”

Van Kfar Aza voert de weg richting Kerem Shalom, een van de grensovergangen tussen Israël en de Gazastrook. Tientallen vrachtwagens met hulpgoederen bewegen zich in een trage stroom richting het oorlogsgebied.

De grensovergang zelf is verboden terrein voor verslaggevers. Het leger is onverbiddelijk. Op enkele kilometers afstand is de militaire operatie in Rafah gaande, waar de ogen van de hele wereld op zijn gericht. De grond trilt door de voortdurende explosies.

Terug naar Jeruzalem. De terrasjes zitten nog steeds vol.