De Nederlandse orde van advocaten gaat voor het eerst een regeringsprogramma toetsen op rechtsstatelijkheid. Een speciale commissie gaat voorstellen toetsen aan de criteria betrouwbaarheid van de overheid, fundamentele rechten en vrijheden van burgers en toegang tot het recht. De advocatenorde start het onderzoek wanneer het nieuwe kabinet het regeringsprogramma heeft uitgewerkt.
„In het hoofdlijnenakkoord staan de thema’s asiel en migratie, goed bestuur en een sterke rechtsstaat en nationale veiligheid. Dit zijn onderwerpen die de commissie nader zal onderzoeken en zal beoordelen op rechtsstatelijkheid”, zegt commissievoorzitter Elaine Mak. Zij is hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschappen en Rechtstheorie aan de Universiteit Utrecht.
De commissie gaat onder meer de totstandkoming en de gevolgen van een Asielcrisiswet onderzoeken. Ook de relatie tussen nationale wetgeving en Europese en internationale wet- en regelgeving zal „de bijzondere aandacht” van de commissie hebben. Dat geldt ook voor onderwerpen als vernieuwing van de democratie, de rechtsstaat en voorstellen over strafvervolging.
De advocatenorde doet sinds 2017 onderzoek naar de verkiezingsprogramma’s, nu wordt ook een regeerprogramma onderzocht. Bij de verkiezingen van november vorig jaar werden in de programma’s van PVV, VVD, BBB, NSC, JA21, CDA, FVD, Denk, BVNL en SGP voorstellen gevonden die „de toets aan de minimumnormen van de rechtsstaat” niet doorstaan. Vooral op het gebied van asiel en migratie deden partijen voorstellen die juridisch niet kunnen, zei de orde.