Een ultiem voorbeeld van saamhorigheid vonden veel Nederlanders het: een kerk stelde afgelopen ramadan parkeerplekken beschikbaar voor een naastgelegen moskee. De Nederlandse islamleraar Musa Ibn Yusuf van het islamitische centrum Ar-Rahmah in Veenendaal moest echter niets van de actie weten. „Er kan geen saamhorigheid zijn met christenen”, zei hij afgelopen week in een podcast op YouTube. „Saamhorigheid is gewoon fout. Er is haat naar degene die niet gelooft in de verlichting van de islam.”

Geert Wilders reageerde furieus op X. „Waarom tolereren we dit in Nederland? Waarom importeren we nog meer islam, iedere dag opnieuw? Ik zeg stop, genoeg is genoeg!” De dag daarvoor had de PVV-leider nog een filmpje gepost waarin tientallen moslims biddend op straat het einde van de ramadan vieren. „Nederland is Nederland niet meer”, was zijn korte toelichting.

Is dat inderdaad zo? Islamiseert Nederland in razend tempo tot een onherkenbaar land? Ja, zegt de onderbuik. Nee, zeggen de cijfers. Feitelijk gezien schommelt het percentage moslims in Nederland al sinds 2010 rond de 5 procent. In aantal steeg de groep moslims echter mee met de algemene Nederlandse bevolkingsgroei. Waren er in het jaar 2000 nog ongeveer 800.000 moslims in Nederland, tegenwoordig ligt hun aantal net onder de 1 miljoen. De Nederlandse bevolking steeg in de tussentijd van 15,8 miljoen naar 17,8 miljoen.

Egypte

Maar de PVV werd niet voor niets de grootste bij de verkiezingen, zal een criticaster zeggen. „Nederland wordt overspoeld door vluchtelingen”, klonk het regelmatig uit de mond van Wilders. Honderdduizenden asielzoekers uit moslimlanden zouden zich de afgelopen jaren volgens hem in Nederland hebben gevestigd.

Het klopt dat het aantal immigranten de afgelopen jaren flink is toegenomen. Maar het grootste deel van de migranten dat zich hier vestigt, komt uit een Europees land. Werk, liefde, studie of de oorlog in Oekraïne is hun reden om naar Nederland te verhuizen. In de afgelopen tien jaar vormden asielzoekers gemiddeld zo’n 11 procent van het totaalaantal immigranten, zo blijkt uit de Staat van de Migratie 2023, van het ministerie van Justitie. Van die 11 procent is ongeveer de helft afkomstig uit een islamitisch land, zoals Syrië of Jemen.

Tijd voor een blik in de toekomst. Want ook al ligt het percentage moslims in Nederland nu nog rond de 5 procent, over een aantal decennia kan dat zomaar anders zijn. Of om het met de woorden van Thierry Baudet te zeggen: „Nederland bestaat over vijftig jaar niet meer. Dan is het een soort Egypte geworden.”

Demograaf Joop de Beer, verbonden aan het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut, rekende in 2007 al eens uit of moslims in 2050 in Nederland een meerderheid zouden kunnen vormen. De Beer becijferde op basis van bevolkingsprognoses van het CBS dat het percentage moslims in 2050 op zo’n 8 procent zou uitkomen. Allesbehalve een meerderheid dus.

„Aantal asielzoekers uit moslimlanden is slechts klein deel van het totale aantal immigranten ” - Joop de Beer, demograaf

In 2018 vroeg dagblad NRC Handelsblad De Beer zijn berekeningen nog eens te doen en een prognose te maken voor het percentage moslims in 2060. De demograaf rekende uit dat in 2060 ongeveer 10 procent van de Nederlanders moslim is. Nu, zes jaar later, leert navraag bij De Beer dat zijn prognose nagenoeg hetzelfde is, ondanks toegenomen migratie. „Het klopt dat de immigratie de laatste jaren flink gestegen is”, laat hij weten. „Maar het aantal asielzoekers uit moslimlanden vormt slechts een klein deel van het totale aantal immigranten dat naar Nederland komt.”

Overschatten

Eerlijk is eerlijk: het gaat om prognoses. En 10 procent in 2060 is natuurlijk niet niks. Sinds in de jaren zestig en zeventig gastarbeiders naar Nederland kwamen, is de groep moslims relatief snel toegenomen tot de 1 miljoen die er nu in ons land zijn. Tegelijkertijd kreeg de secularisatie vat op de kerk, waardoor het met het aantal christenen juist bergafwaarts ging.

Die omgekeerde beweging is ook goed terug te zien in de cijfers. Het percentage christenen is onder de 75-plussers het hoogste, blijkt uit onderzoek van het CBS. Bijna 60 procent van die groep noemt zich christen (zowel rooms-katholiek als protestant). Het percentage moslims is in die categorie met 0,8 procent juist het laagste. Onder jongeren is het omgekeerde aan de hand. Het hoogste percentage moslims is te vinden in de leeftijdscategorie 15 tot 18 jaar: 15 procent van hen noemt zich moslim. Terwijl het percentage christenen in die categorie met 21,7 procent relatief laag ligt.

Toch lijkt er een verschil te zijn ontstaan tussen het beeld dat mensen hebben van islamisering en de werkelijkheid. Een onderzoek waarin dat duidelijk naar voren kwam, dateert uit 2016. Onderzoeksbureau Ipsos vroeg mensen in veertig verschillende landen hoe hoog ze het percentage moslims in hun land schatten. Wat bleek? Bijna alle landen overschatten hun moslimpopulatie. Zo dacht de gemiddelde Fransman dat 31 procent van de Fransen moslim is, terwijl dit percentage in werkelijkheid op 7,5 procent lag. In Nederland werd het percentage moslims op 19 procent geschat, terwijl dat feitelijk gezien rond de 5 procent was.

Een kleine steekproef onder volgers van het Instagramkanaal van het RD leert dat er tussen 2016 en 2024 weinig is veranderd. Op de meerkeuzevraag hoe hoog mensen het percentage moslims in Nederland schatten, gaf een kwart het juiste antwoord (5,6 procent). Bijna twee derde schat het percentage hoger in (9,4 procent of 14,6 procent). Ook het percentage moslims in 2060 wordt door 70 procent van de groep hoger ingeschat (20 of 35 procent) dan de wetenschappelijke prognose van 10 procent.

Alcohol

Hoe kan het dat er zo’n verschil zit tussen beleving en werkelijkheid? Maurits Berger, hoogleraar Islam en het Westen aan de Universiteit Leiden, meent dat Nederland vooral zichzelf islamiseert. „Er is een grote fixatie op de islam. Moslims staan continu in de schijnwerpers. Daarmee maken we de islam groter dan hij is.” Daarbij komt volgens Berger dat Nederlanders moslims zien als mensen die volledig worden gedreven door de islam. „Als we het over moslims hebben, zien we geen moeders, advocaten of boze burgers. We zien enkel hun religie.”

De achterliggende vraag is volgens Berger wat we precies met islamisering bedoelen. „Tien jaar terug ging dat vooral over aantallen. In 2050 zou de helft van Europa moslim zijn, was toen de gedachte. Achteraf bleek dat nergens op gebaseerd te zijn.” Het probleem met aantallen is volgens de hoogleraar het ontbreken van statistieken en definities. „We registreren in West-Europa niet welke religie mensen aanhangen, dus doen we schattingen.” Bij zo’n schatting ontstaat echter een probleem: hoe definieer je een moslim? „Net als bij Joden zijn er ook moslims die niet geloven. Zijn dat ook moslims? En is een moslim die alcohol drinkt ook een gelovige?”

Tegenwoordig gaat islamisering niet zozeer meer over aantallen, ziet Berger. „Iedereen mag zijn wat hij wil, als een ander er maar geen last van heeft.” Vandaag de dag hebben mensen volgens hem dan ook vooral een gevoel van islamisering als niet-moslims zich aan moeten passen aan een minderheid van moslims. „Als tweede paasdag ingeruild dreigt te worden voor het Suikerfeest. Of als die islamitische collega niet meegaat naar een borrel of liever geen hand geeft. Dat geeft bij niet-moslims een gevoel van irritatie of zorg.”

”Religieverlegenheid” noemt Berger dat. „We kunnen in Nederland omgaan met allerlei gekkigheden. Zodra een moslim, jood of christen zegt dat hij iets niet doet vanwege zijn geloof, wordt iedereen heel nerveus. Maar transgenders en veganisten accepteren we toch ook?” Tegelijkertijd trekt de jonge generatie gelovige moslims zich minder aan van die religieverlegenheid dan hun ouders of grootouders. „Jongeren roeren zich meer in het maatschappelijk debat. Dat doen ze omdat ze zich meer Nederlander voelen. Ze zijn hier geboren en willen niet meer behandeld worden als gast.”

„We moeten Nederlandse Joden toch ook niet verantwoordelijk houden voor wat er in Israël gebeurt?” - Maurits Berger, hoogleraar Islam en het Westen

Uiteindelijk is Nederland volgens Berger „een theologische moerasdelta, waar de islam prima in past”. „Gelovigen zijn er in alle soorten en maten, ook onder moslims. Met de een kun je leuk samenwerken, met de ander is letterlijk geen biertje te drinken.” En IS en de Taliban dan? „De islam bestaat uit 1 miljard mensen. Willen we dat allemaal weerspiegelen op de Nederlandse samenleving, waar dit niet aan de orde is?” Volgens Berger heeft Nederland „een blinde vlek als het gaat om orthodoxie, behalve bij de islam”. Hij trekt de vergelijking met de oorlog in Israël. „We moeten Nederlandse Joden toch ook niet verantwoordelijk houden voor wat er op dit moment in Israël gebeurt?”

Zuilenmaatschappij

Uiteindelijk is het zaak dat moslims niet meer als gast, maar als volwaardige Nederlander behandeld worden, vindt Berger. Blijven Nederlanders moslims als aparte groep zien, dan dreigt er volgens Berger een parallelle samenleving te ontstaan. „De zuilenmaatschappij zit diep in het DNA van ons als Nederlanders. Ook moslims werd aangeraden om hun eigen scholen, verenigingen en politiek partij te stichten.” Volgens Berger is er daardoor een paradox ontstaan. „Enerzijds leeft er bij Nederlanders het gevoel: val mij niet lastig. Maar als moslims zich als gevolg daarvan terugtrekken in hun eigen zuil, vinden we dat ze moeten integreren.”

Berger spreekt tal van moslims die zich echt willen inzetten voor Nederland. „Maar telkens worden ze weer geconfronteerd met hun islamitische achtergrond. Ze krijgen veel vragen op hun werk. Er heerst een gevoel van ongemak.” Volgens de hoogleraar is dat niet per se kwade opzet van niet-moslims. „Maar moslims hebben er wel last van. Ze denken: ik ben Nederlander en collega. Behandel me dan ook zo, in plaats van als exotisch object.”