De nieuwe wet raakt elk bedreigend of beledigend gedrag dat bedoeld is om haat aan te wakkeren op grond van leeftijd, handicap, religie, seksuele geaardheid, transgenderidentiteit of intersekse. Volgens de Schotse politie gaat het om situaties waarin iemand een ander persoon kwetst, beledigt, intimideert of bang maakt, online en offline. Het kan dus ook gaan om een duw, vernieling of diefstal. Opvallend is dat de wet ook van toepassing is op uitspraken gedaan in de huiselijke sfeer.

Iedereen kan een klacht indienen over iets wat hij heeft gehoord of gelezen. De persoonlijke waarneming van de klager geldt daarbij als ‘bewijs’. het criterium is of de klager een uiting als beledigend en haatdragend ervaart. Schotten kunnen beschuldigingen zelfs anoniem uiten.

Behalve op het politiebureau kunnen ‘slachtoffers’ terecht bij speciale meldpunten: een bibliotheek, een champignonkwekerij in East Lothian of een seksshop in Glasgow. De politie van Schotland heeft beloofd elke klacht over haatmisdrijven te onderzoeken. Een veroordeling kan leiden tot een boete en een gevangenisstraf van maximaal zeven jaar.

„Ik kijk ernaar uit gearresteerd te worden als ik terugkeer naar de geboorteplaats van de Schotse verlichting” - J. K. Rowling, schrijfster van de Harry Potterreeks

Harry Potter

J. K. Rowling, de bekende Schotse schrijfster van de Harry Potterreeks, bekritiseert de wet fel. Ze verklaarde maandag op sociale media dat het Schotse parlement „meer waarde hecht aan de gevoelens van mannen die hun idee van vrouwelijkheid uitdragen, hoe vrouwonvriendelijk of opportunistisch ook, dan aan de rechten en vrijheden van echte vrouwen en meisjes”.

In een lang bericht op X misgendert Rowling daarbij verschillende mannen die zich als vrouw voordeden –van een verkrachter die in een vrouwengevangenis wilde worden ondergebracht tot een kalende voetballer die zich een weg naar een vrouwenteam baande– en daagt agenten uit om haar te arresteren. „Ik ben momenteel in het buitenland”, schrijft de in de Schotse hoofdstad Edinburg wonende schrijfster. „Maar als het onder de voorwaarden van de nieuwe wet een overtreding is wat ik hier heb geschreven, kijk ik ernaar uit om gearresteerd te worden als ik terugkeer naar de geboorteplaats van de Schotse verlichting.”

Steun

Premier Humza Yousaf haalde naar Rowling uit door te verklaren dat haar berichten „beledigend, schokkend en kwetsend” voor transgenders zijn. Hij wilde de woorden van de schrijfster echter niet bestempelen als een haatmisdaad, nadat de Schotse politie had gezegd dat er naar aanleiding van haar berichten geen actie zou worden ondernomen.

Vanuit Londen sprak Rishi Sunak, de Britse conservatieve premier, juist steun uit voor Rowling. Hij verklaarde dat zijn regering het Schotse voorbeeld niet zal volgen. „We moeten mensen die hun gezond verstand gebruiken en simpele biologische feiten uitspreken niet criminaliseren. Dat klopt duidelijk niet. Wij hebben een trotse traditie van vrijheid van meningsuiting.” Sunak belooft dat zijn partij de vrijheid van meningsuiting altijd zal beschermen.

Hoewel Schotland deel uitmaakt van Groot-Brittannië, geniet het land op veel gebieden politieke en fiscale onafhankelijkheid.

Haatcriminelen

Douglas Ross, leider van de Schotse Conservatieve Partij, liet eerder al weten dat de wet „gevaarlijk en onwerkbaar” was en dat hij verwachtte dat deze „snel in chaos zou vervallen”.

Feit is dat de Schotse politie deze week werd overspoeld met meldingen van vermeende haatmisdrijven. Alleen al in de eerste 24 uur dat de wet van kracht was, werden zo’n 4000 meldingen bij de politie gedaan – ongeveer 60 klachten per uur. Volgens boulevardblad The Sun is een van de meest aangeklaagde „haatcriminelen” tot nu toe niemand minder dan de premier van Schotland, Yousaf zelf. Veel Schotten dienden een klacht in over een beruchte toespraak die hij in 2020 voor het Schotse parlement hield, waarin hij kritiek uitte over het veel te „witte” karakter van Schotland.

In de meeste westerse landen is antihaatwetgeving in de maak of inmiddels van kracht. Na zelfidentificatie (transgenderwet) en een verbod op conversietherapie (homogenezing) is antihaatwetgeving de derde belangrijkste lhbti-wetgeving die de Europese Unie en de Verenigde Naties beogen. Het streven is om elke barrière weg te nemen die het beleven van de persoonlijke identiteit zou belemmeren. Het Schotse parlement aanvaardde de haatmisdrijfwet, die deze week van kracht werd, in 2021.