Om halfacht moet nog even het orgel gestemd worden. Maar dan wordt het, deze donderdag voor Pasen, stil in de kerkzaal van de gereformeerde gemeente van Arnhem. Mensen druppelen binnen, pakken een liturgie en zoeken een plekje. Het tikken van de klok is duidelijk hoorbaar.

Precies om acht uur neemt Ton van Straalen plaats achter de lessenaar voor het openingsgebed . „Laten wij beginnen en ons richten op God.” De kleine twintig aanwezigen gaan staan. „Heer, open mijn lippen”, bidt Van Straalen. „En mijn mond zal Uw lof verkondigen”, reageren de bezoekers. Van Straalen: „Van zonsopgang tot zonsondergang…” Allen: …„moet Uw naam worden geloofd.”

Het openingsgebed eindigt met een lofverheffing: „Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest.” Aansluitend klinkt een lijdensgezang uit het ”Liedboek voor de kerken”: ”O Lam van God, onschuldig”. Maurits Bunt, die als gastorganist optreedt, zet vanachter het Pelsorgel de melodie stevig neer. Niet iedereen lijkt het lied te kennen.

Berijming ds. Meeuse

Voor de Schriftlezingen is de jonge Berry Hertog verantwoordelijk. Hij leest vanachter de lessenaar Exodus 12, over de instelling van het Pascha. Aansluitend klinkt een complete psalm: acht coupletten van Psalm 40, ritmisch, in de berijming van ds. C.J. Meeuse. Alleen na vers 4 is er een tussenspel. Dat Bunt de tel is kwijtgeraakt en al na vers 7 afrondt, wordt op ongedwongen wijze opgelost.

De nieuwtestamentische lezing is uit Mattheüs 26, over Jezus in Gethsemane. Aansluitend klinkt, net als in de anglicaanse evensong, de Lofzang van Maria, het Magnificat.

Dan is het tijd voor stilte en bezinning, waarbij in de liturgie één vers uit Mattheüs 26 is afgedrukt, om de gedachten te leiden. Minutenlang is het stil in het godshuis vlak bij het centrum van Arnhem.

Het voorbedengebed is weer de taak van Van Straalen. Hij bidt steeds voor een situatie, waarna de aanwezigen antwoorden met „Heere onze God, wij bidden U, verhoor ons.” Het geheel wordt afgesloten met een gezamenlijk uitgesproken Onze Vader.

Nog één lied, opnieuw uit het Liedboek: de zeven strofen van ”Gethsemane, die nacht moest eenmaal komen”. Bunt verkent in de begeleiding alle mogelijkheden van het bescheiden orgel.

Het slotgebed dat Van Straalen uitspreekt wordt gevormd door de tekst van de Lofzang van Simeon, opnieuw net als in de evensong. De aanwezigen antwoorden met een doxologie: „Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest.” In stilte verlaten de mannen en vrouwen de kerkruimte. Alleen de baby achterin doet van zich horen.

Versnellingssamenleving

Een „oefenplaats”, noemt dr. Robert van Putten uit Renkum deze maandelijkse bijeenkomsten. Hij is organist van de Arnhemse gemeente en nam in het najaar van 2020 in coronatijd het initiatief om maandelijks een avondgebed te organiseren. Vanuit Rotterdam, waar hij studeerde, en Utrecht, waar hij woonde, kende Van Putten de praktijk van avondgebeden. Toen in coronatijd iedereen zocht naar bijeenkomsten die wél konden, ontstond het verlangen om zoiets ook in Arnhem te realiseren.

De lector aan de CHE kreeg toestemming van de kerkenraad, die wel betrokken is maar niet ambtelijk verantwoordelijk voor de bijeenkomsten. Uit diverse tradities stelde Van Putten een vorm samen. Een avondgebed zonder koorzang, niet concertant, maar heel basaal: lezen, luisteren, bidden, zingen, stilte. Van Putten: „Het lijkt hoogliturgisch, maar het is in feite de oervorm van christelijke spiritualiteit.”

„„Veertig minuten ga je mee in de beweging van de liturgie. Mijn ervaring is dat dat heel heilzaam is”” - Dr. Robert van Putten, initiatiefnemer avondgebed

Storm loopt het niet. Soms zijn er acht bezoekers, soms achttien. Van Putten, nuchter: „Onze gemeente telt 120 leden; nog altijd een aardig percentage.” Bij zijn weten is Arnhem de enige gereformeerde gemeente waar zoiets wordt georganiseerd. Vragen over deze vorm heeft hij niet gekregen, ook niet na een artikel over het initiatief in het organistenblad van de Gereformeerde Gemeenten.

Van Putten hoopt dat het idee navolging vindt. Waarom? „In onze overspannen versnellingssamenleving hebben we oefenplaatsen nodig waar we leren stil te zijn en ontvankelijk te worden. Dat gebeurt hier. Veertig minuten ga je mee in de beweging van de liturgie. Mijn ervaring is dat dat heel heilzaam is.”