Zr.Ms. Tromp staat op scherp. Het Nederlandse fregat opereert voor het eerst in een oorlogssituatie. Met een vrouw aan het roer. Om op de Rode Zee raketten en drones van de Houthirebellen uit de lucht te schieten. „Spannend.”
De toestand op de Rode Zee is explosief. Een kleine armada aan westerse oorlogsschepen patrouilleert voor de kust van Jemen. Raketten vliegen over en weer. De Houthirebellen zoeken sinds medio november vorig jaar de confrontatie. De jihadistische verzetsgroep, gelieerd aan Iran, heeft in de regio meer dan veertig schepen aangevallen met raketten en drones.
Begin maart vielen bij een aanval op het containerschip True Confidence drie doden. Na de raketinslag brak brand uit, waarop de volledige bemanning het schip moest verlaten. Bovendien houden de sjiitische rebellen de bemanning van de Galaxy Leader gegijzeld, een vrachtschip varend onder de vlag van de Bahama’s.
De Houthi’s stellen schepen met een Israëlische link aan te vallen om daarmee de Palestijnse zaak te steunen. De opstandelingen vallen echter net zo gemakkelijk koopvaardij- en marineschepen aan uit de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.
Zelfverdediging
Het Westen komt daarom in actie. De VS en het VK voeren onder de vlag Operatie Poseidon Archer aanvallen uit op doelen van het Jemenitische rebellenleger. Uit zelfverdediging. De EU begeleidt onder de noemer Aspides koopvaardijschepen met marineschepen. En dan is er nog Prosperity Guardian, de missie om commerciële zeeschepen te beveiligen tegen luchtaanvallen.
„Bij een aanval van de Houthi’s verdedigen we ons met alle mogelijke middelen” - Yvonne van Beusekom, commandant Zr.Ms. Tromp
De belangen zijn groot. De Rode Zee is een cruciale verbinding tussen Suezkanaal en Indische Oceaan. Ruim 12 procent van de wereldhandel en grofweg een derde van de wereldwijde containerschepen maakt gebruik van de scheepvaartroute. Rederijen voelen zich door het wapengekletter op de Rode Zee genoodzaakt om te varen via Kaap de Goede Hoop. De omweg kost grote containerbedrijven miljoenen euro’s extra. De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KNVR) heeft het kabinet begin februari gevraagd om extra bescherming op de Rode Zee.
Zwaarbewapend
Nederland zet Zr.Ms. Tromp, een tot de tanden bewapend Nederlands fregat (lengte 144 meter, breedte 17 meter) met ruim 200 bemanningsleden, in op de Rode Zee en het westelijk deel van de Golf van Aden. De Tromp, die bezig is met een wereldreis via de Indische en Stille Oceaan, de Indo-Pacific in het Verre Oosten, is pakweg 25 dagen actief bij Jemen. Zr.Ms. Karel Doorman neemt van begin mei tot eind augustus deel aan Operatie Aspides op de Rode Zee voor bevoorrading, tankcapaciteit en medische zorg. Marineschepen van de Amerikaans geleide operatie Prosperity Guardian kunnen ook een beroep op het Nederlandse logistieke bevoorradingsschip doen.
Doel van de missie is de vrije doorvaart van schepen te garanderen en een bijdrage te leveren aan de internationale rechtsorde, schrijven minister Hanke Bruins Slot van Buitenlandse Zaken en minister Kajsa Ollongren van Defensie begin maart in een zogeheten Artikel 100-brief aan de Tweede Kamer. Nederland neemt deel aan de defensieve operaties onder leiding van de VS en de EU; niet aan de Amerikaans-Britse missie die uit zelfverdediging offensieve aanvallen uitvoert op Houthidoelen in Jemen.
Zr.Ms. Tromp opereert op de Rode Zee in oorlogsomstandigheden, voor het eerst sinds de kiellegging van het fregat 25 jaar geleden. Hoe spannend is de missie? „Spannend”, erkent commandant Yvonne van Beusekom (46) telefonisch vanaf de Tromp. „Op de Rode Zee is het sinds december zeer gevaarlijk. De Houthi’s vallen continu, heel willekeurig, de scheepvaart aan met uiteenlopende types wapens.”
De Tromp –NAVO-aanduiding F803– staat echter z’n mannetje. Het luchtverdedigings- en commandofregat (LCF) kan een compleet vlootverband verdedigen tegen vijandelijke vliegtuigen, raketten en drones. Het automatisch ladende 127 mm-kanon op het voordek is in staat vijandelijke schepen en gepantserde landdoelen tot op 30 kilometer afstand uit te schakelen. Het Goalkeeper-snelvuurkanon vuurt 4200 schoten per minuut af op doelen die het schip op 2 tot 3 kilometer afstand naderen.
Op het voordek bevinden zich veertig verticale lanceerbuizen voor het afschieten van radargeleide ESSM-raketten om vliegtuigen en supersonische raketten (sneller dan het geluid) uit de lucht te schieten. Radargestuurde SM-2-raketten kunnen schepen en raketten op 70 kilometer afstand onschadelijk maken. De Tromp beschikt verder over Harpoon-antischeepsraketten voor de middellange afstand. Ten slotte kunnen Mark 46-torpedo’s zowel oppervlakteschepen als onderzeeboten onder vuur nemen. Essentieel voor het inzetten van de wapensystemen is de ultramoderne Smart-L ELR-radar. Een NH-90-helikopter maakt de wapenkist compleet.
Vlak voor vertrek uit Den Helder heeft de Tromp z’n wapenarsenaal uitgebreid voor de missie op de Rode Zee, zegt kapitein-luitenant Van Beusekom. „We hebben extra wapensystemen geïnstalleerd, met name tegen kleine vliegende en varende drones. Dat is echt een aanvulling. De dreiging is behoorlijk groot.” Ze wijst erop dat de Tromp opereert in een „hoog geweldsspectrum”; jargon voor een oorlogssituatie. Mocht het fregat raketten moeten lanceren om vijandelijke Houthiraketten en -drones uit te schakelen, dan is dat ook voor het eerst.
„Op de Rode Zee is het door aanvallen van de Houthi’s al maanden zeer gevaarlijk” - Yvonne van Beusekom, commandant Zr.Ms. Tromp
Niet vlekkeloos
Vlekkeloos verloopt de inzet van de internationale maritieme coalitie niet. Het Deense fregat Iver Huitfeldt kon op 9 maart een halfuur lang geen raketten afschieten door technische problemen, terwijl het onder vijandelijk vuur lag. Bovendien ontplofte pakweg de helft van het aantal afgeschoten granaten net buiten de loop van het kanon, meldt de website marineschepen.nl .
Het Duitse fregat Hessen kreeg op 26 februari een onbekende drone in beeld. Na overleg met bondgenoten besloot de Duitse marine raketten te lanceren. Achteraf bleek dat het ging om een Amerikaanse MQ-9-drone. De raketten bereikten door technische problemen het doel niet; een geluk bij een ongeluk. Problemen met de Tromp hebben zich voor zover bekend niet voorgedaan.
Vertrouwelijk
De Koninklijke Marine houdt op de Rode Zee rekening met alle mogelijke scenario’s. Ook met gerichte aanvallen van het rebellenleger op de Tromp. Commandant Van Beusekom –„Beus” in de wandelgangen– laat er geen misverstand over bestaan. „Bij een aanval verdedigen wij ons met alle mogelijke middelen”, waarschuwt ze. Wat de geweldsinstructie voor de Tromp precies is, kan de kapitein-luitenant niet zeggen. „Dat is vertrouwelijk.”
De commandant kan een worstcasescenario, met meerdere doden en gewonden door een aanval op het fregat, niet uitsluiten. De Houthi’s schieten regelmatig meerdere raketten tegelijk af op een schip. „De bemanning is hierop getraind. De Tromp was bij vertrek al gereed voor de missie. De dreiging van de Houthi’s is een luchtdreiging. De specifieke taak van dit schip is luchtverdediging. Onderweg hebben we extra trainingen gedaan, speciaal voor deze missie. Daarbij simuleren we dreiging en oefenen daarop.” De commandant wijst erop dat de bemanning deze waakzaamheid wekenlang moet kunnen volhouden.
Bij een succesvolle aanval op de Tromp is de geneeskundige capaciteit echter ontoereikend voor de 200-koppige bemanning. Aan boord bevinden zich een arts, een verpleegkundige en vier ziekenhuisbedden. De marine kan daarom in noodgevallen gewonden afvoeren naar medische faciliteiten van bondgenoten. „Vier bedden zijn niet voldoende voor 200 man. Daarom trainen we op noodscenario’s met meerdere gewonden.” Inclusief triage, de beoordeling van de ernst van de verwondingen en het bepalen welk slachtoffer als eerste medische hulp krijgt.
Brandhaarden
Defensie doet nog onderzoek naar extra geneeskundige capaciteit in landen in de regio, schrijven de ministers Bruins Slot en Ollongren begin maart in hun Artikel 100-brief aan de Kamer. Heeft dat iets opgeleverd? „Ja”, reageert Van Beusekom. „We kunnen gewonden afvoeren naar landen in de regio.” De kapitein-luitenant kan uit veiligheidsoverwegingen echter niet zeggen om welke landen en welke capaciteiten het gaat.
„Bemanning Tromp heeft het idee een belangrijke bijdrage te leveren aan de veiligheid op zee” - Yvonne van Beusekom, commandant Zr.Ms. Tromp
De bemanning van de Tromp realiseert zich de ernst van de missie. „Aan boord heerst een gezonde spanning. Want het is toch een gevaarlijk gebied”, legt Van Beusekom uit. „Maar hoe beter we getraind zijn, hoe beter we die spanning onder controle hebben. Door intensieve training weten mijn mensen dat ze van elkaar op aan kunnen.” De motivatie aan boord is „groot”. Het geeft de bemanning een gevoel van voldoening in actie te komen in een van de brandhaarden in de wereld. „Ze zijn van mening een belangrijke, zinvolle bijdrage te leveren aan het verbeteren van de slechte veiligheid in deze regio.”
Bij het eerste optreden van de Tromp in een oorlogssituatie staat er juist een vrouw aan het roer. „Bij de marine speelt dat niet. Bij de bemanning ook niet. Bij Defensie is het idee dat we deze taak door zowel mannen als vrouwen kunnen laten doen.”
Van Beusekom is niet de eerste vrouwelijke marinecommandant, ook niet de laatste. De kapitein-luitenant treedt in het kielzog van commandeur Jeanette Morang, die drie jaar geleden als eerste Nederlandse marinevrouw het bevel over een NAVO-eskader voerde. Toch blijven het vooralsnog uitzonderingen. Het aandeel vrouwen in de krijgsmacht is al bijna een halve eeuw onverminderd laag. Nog altijd is slechts een op de negen militairen vrouw.
Heeft Trompcommandant Van Beusekom stalen zenuwen? „Rust kenmerkt de zeeman, zeggen ze altijd. Ik ben gewoon een mens. Dus ik probeer normaal te blijven nadenken. Ik heb een heel goede bemanning. Samen kunnen we deze klus klaren. We moeten scherp blijven en niet overmoedig worden.”
Zr.Ms. Tromp. Het schip beveiligt op de Rode Zee koopvaardijschepen tegen raketaanvallen van de Houthi’s in Jemen. beeld Defensie, Mike de Graaf
Een NH 90-heli staat klaar om te vertrekken van het achterdek van de Tromp. beeld Defensie, Mike de Graaf 
Een NH 90-heli landt op het achterdek van Zr.Ms. Tromp op de Rode Zee. beeld Defensie, Mike de Graaf
Het zwaarbewapende fregat Tromp patrouilleert op de Rode Zee. beeld Defensie, Mike de Graaf
De bemanning van Zr.Ms. Tromp takelt een snelle R in de Rode Zee. beeld Defensie, Mike de Graaf
