Rijken in Nederland trekken zich steeds meer terug in hun eigen bubbel. Voor armen geldt dat ook, blijkt uit vrijdag gepresenteerd onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
De kloof tussen arm en rijk is de afgelopen tien jaar in Nederland gegroeid, stelt het SCP vast. Het onderzoek richt zich op mensen in de leeftijd van 30 tot 59 jaar. Het deel van de armste Nederlanders van wie de leefwereld eenzijdig is, steeg van 43 naar 46 procent. Het aandeel van de rijkste burgers die in de eigen bubbel leven, nam toe van 46 naar 50 procent.
Arme Nederlanders treffen in de buurt, op het werk, in de familie en op het schoolplein vooral anderen met weinig geld. Ruim een half miljoen „weinig welvarende” Nederlanders verkeert in een „eenzijdige leefwereld met weinig welvaart”. Daarentegen is de leefwereld van 600.000 rijke Nederlanders juist „eenzijdig welvarend”.
Vooral in en rond de Randstad en Eindhoven leven rijke Nederlanders in hun eigen wereldje, constateert het SCP. Het betreft dan gemeenten als Bloemendaal, Heemstede en Laren. Zeker in de noordelijke Randstad komen rijken meer in aanraking met soortgenoten. „Een belangrijke oorzaak hiervan is de forse stijging van huizenprijzen in deze regio. Huizenbezitters werden hierdoor rijker en de regio werd minder toegankelijk voor mensen met een gemiddeld of klein budget”, schrijft het SCP.
Opvallend is dat dit niet vaak speelt in de Biblebelt. Onder de gemeenten waar leefwerelden het minst eenzijdig zijn, behoren Renswoude, Scherpenzeel, Urk en Veere, gemeenten met een grote aanhang voor de SGP. Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat rijk en arm elkaar daar tijdens kerkelijke bijeenkomsten ontmoeten.
„Een gezamenlijke kerstborrel zou collega’s met verschillende functies bij elkaar kunnen brengen” - Lotte Vermeij, onderzoeker Sociaal en Cultureel Planbureau
Arme stedelingen hebben vaker een „eenzijdige leefwereld” dan arme mensen elders in Nederland, blijkt uit het onderzoek.
Ook in het oosten van Groningen en in Zuid-Limburg zagen mensen die amper rond kunnen komen vooral veel mensen die eveneens arm zijn. Tussen 2011 en 2020 zagen armen de welvaart in hun buurt verder afnemen. „In deze periode ging de overheid minder doen dan voorheen om kwetsbare wijken te verbeteren en werd de rol van woningcorporaties kleiner.”
Een „nieuw risico” in de samenleving is dat woningverduurzaming leidt tot een grotere kloof tussen rijk en arm, waarschuwt het SCP. „De overheid wil dat wijken van het gas af gaan. In zijn algemeenheid zijn welvarende, hoogopgeleide Nederlanders beter in staat zoiets in bijvoorbeeld een energiecorporatie samen te regelen. Ze hebben daar ook het geld voor. Gevolg kan zijn dat de energietransitie minder soepel verloopt in de buurten waar armere Nederlanders wonen. De buurt kan hierdoor eenzijdiger worden”, zegt SCP-onderzoeker dr. Lotte Vermeij, een van de auteurs van het rapport, desgevraagd. Ze tekent wel aan dat de overheid de afgelopen jaren juist ook minderbedeelde burgers helpt bij de energietransitie.
Via het werk zou de kloof tussen arm en rijk kunnen worden verkleind, noteert het SCP met zoveel woorden. Schoonmakers zouden bijvoorbeeld meer in contact kunnen komen met werknemers met een hoger inkomen. „Nu is de praktijk vaak dat bijvoorbeeld schoonmakers en beveiligers via een uitzendbureau bij een bedrijf aan de slag gaan, onder meer in de avonduren. Personeel in dienst van zo’n bedrijf kent vaak de namen niet eens van de schoonmaker. Een gezamenlijke kerstborrel zou collega’s met verschillende functies bij elkaar kunnen brengen, zodat ze wat van elkaars wereld leren kennen”, zegt Vermeij.
Amerika
Het SCP ziet ook een „positieve” ontwikkeling in de samenleving. Zo ontworstelen steeds meer Nederlanders met Marokkaanse, Turkse en Syrische roots zich aan hun arme milieu. „Sinds 2011 is hun leefwereld aanmerkelijk veelzijdiger geworden. Zij zagen vooral de welvaart toenemen in hun familiekring”, noteert het planbureau.
Gaat Nederland meer op Amerika lijken, waar een forse kloof is tussen arm en rijk? Vermeij: „We zijn in Nederland op dat punt nog heel ver weg van Amerika en ik zie ons daar ook niet belanden. Wel gaan we een klein stapje in die richting. In vergelijking met veel andere landen is in Nederland de kloof tussen arm en rijk betrekkelijk klein.”