„Wat gaat Brussel eraan doen om ons vertrouwen terug te winnen?” Hennie de Graaf, een belangstellende uit een vroegere vissersfamilie uit Bunschoten-Spakenburg, is teleurgesteld. „Wij hebben al meer dan veertig jaar met een toenemend aantal regels te maken die ons het werk onmogelijk maken: minder visdagen, lagere quota en kleinere visgebieden. Om dan nog maar te zwijgen over de extra regulering die er vanuit Brussel aan zit te komen. Door hoeveel hoepels moeten wij nog springen om ons werk voort te kunnen zetten?”

Een noodoproep van iemand die de visserijsector in haar woonplaats de achterliggende decennia zag teloorgaan. In 1910 telde de Spakenburger vissersvloot nog bijna 210 schepen; nu nog welgeteld één palingkotter die onder de vlag van het nabijgelegen Putten vaart. De Spakenburger vissersvloot is niet meer. En zo dreigt het ook de vissers van Urk, Stellendam en Yerseke te vergaan.

Een situatie die Europarlementariërs Bert-Jan Ruissen van de SGP en de Kroaat Ladislav Ilčić, beiden lid van de parlementaire visserijcommissie, aan het hart gaat. Maandag hielden ze in het Europees Parlement een conferentie over de toekomst van de krimpende visserijsector en opende Ruissen een tijdelijke expositie met 25 panelen die uitleg geven over de Nederlandse visserijgemeenschappen van Arnemuiden tot IJmuiden.

Problemen

De voorbije jaren kreeg de Nederlandse visserijsector klap op klap. Niet alleen vanwege de gevolgen van de brexit, de aanleg van offshore windparken en torenhoge dieselprijzen, maar ook steeds meer door Brusselse regeldruk – waaronder de aanlandplicht, de afschaffing van de pulskorvisserij en het plan voor cameratoezicht op kotters.

Ook de komende jaren worden niet makkelijk voor de visserij, waarschuwde Stylianos Mitolides, een topambtenaar van de Europese Commissie, de aanwezigen. Hij wees op de afnemende visstand van sommige soorten. Om de mariene ecosystemen te herstellen, heeft de Commissie een actieplan gepresenteerd om tegen 2030 ten minste 30 procent van alle Europese wateren te beschermen. Daar mag dan niet meer met bodemberoerende technieken worden gevist. Ook de energietransitie gaat vissers hard raken.

Toch is Mitolides ervan overtuigd dat de Europese visserijsector toekomst heeft. „We moeten de plannen van de Commissie niet dramatiseren alsof er straks geen visser meer over is. Verduurzaming en versterking van de visserijsector kunnen hand in hand gaan.”

Wie de Europese plannen om de sector te verduurzamen gaat betalen? Uit officiële schattingen komt naar voren dat een compleet gemoderniseerde, energiezuinige vissersvloot in de tientallen miljarden euro’s gaat kosten – geld wat de noodlijdende visserijsector zelf niet heeft. Mitolides: „De Commissie zal het financiële kader scheppen zodat vissers kunnen innoveren. Ik beloof u dat de meeste zaken waar u om vraagt, vanuit Brussel gefinancierd kunnen worden.”

Mirakel

Visserijwethouder Nathanaël Middelkoop (SGP) van Urk houdt echter een slag om de arm.  De Commissie heeft in februari besloten het geld voor het fonds voor maritieme zaken, visserij en aquacultuur (EFMZVA) met 105 miljoen euro, 13 procent van het totale EFMZVA-budget, voor de periode 2025 tot 2027 te korten. Middelkoop: „Daarmee geeft Brussel een verkeerd signaal af aan de sector. De Commissie lijkt nog steeds onvoldoende te beseffen hoe groot de zorgen zijn die in de sector leven.”

De vicevoorzitter van het Bestuurlijk platform visserij, dat zes provincies en zestien gemeenten vertegenwoordigt, ziet de visserijsector ook in zijn eigen woonplaats teloorgaan. Hij is maandag in Brussel om het verhaal van Urk te vertellen: hoe een vissersdorpje op een klein eiland in de Zuiderzee veranderde in een toonaangevend visserij- en vishandelscentrum aan de rand van de Noordoostpolder. Nog altijd draait zo’n 40 procent van de Urker economie om vis.

Na de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 was de gedachte dat de visserij door de drooglegging van de Zuiderzee compleet zou verdwijnen. Maar met het ”mirakel van Urk” weken de vissers uit naar de Noordzee en groeide de handel alleen maar. Ook na de inpoldering bleven veel Urkers de visserij trouw.

Nieuws in beeld

Bezoeker met een haringmeisje.

Bezoekers van de expositie bij het paneel over Stellendam. beeld SGP, Fieke van Houdt

Bezoekers van de expositie bij het paneel over Bunschoten-Spakenburg. beeld SGP, Fieke van Houdt

Nathanaël Middelkoop (r) en Bert-Jan Ruissen (l)

Maar nu doen een combinatie van regelgeving, de gevolgen van de brexit en hogere dieselprijzen veel vissers de das om. Een kaalslag was de afgelopen jaren het resultaat. Vorig jaar werden in Nederland 52 kotters gesloopt, waarvan 26 uit Urk. De complete Urker kottervloot bestaat nu nog uit zo’n 65 schepen.

Middelkoop: „Als een visser stopt, raakt dat niet alleen hemzelf, zijn gezin en bemanningsleden, maar de hele keten en de gemeenschap van Urk.” Zijn oproep aan Brussel: „Geef vissers jullie vertrouwen. Probeer niet alles vanuit Brussel te dicteren. Werk met richtlijnen in plaats van regelgeving. In Urk willen nog steeds veel jongeren visser worden. Ontmoedig dat niet.”

Milieu

„Hier in Brussel worden vissers soms als vijanden van het milieu gezien”, zei co-host Ilčić voorafgaand aan de conferentie. Ten onrechte, zo klonk het tijdens de bespreking. Daniel Voces, directeur van Europêche, het vertegenwoordigend orgaan voor vissers in de EU, liet zien dat de visserij juist een van de meest duurzame sectoren is. „Vissers produceren zo’n beetje de gezondste producten op aarde, tegen een zeer kleine voetafdruk.”

Vissers produceren zo’n beetje de gezondste producten op aarde, tegen een zeer gereduceerde voetafdruk

De Europese visserij is verantwoordelijk voor slechts 0,01 procent van de wereldwijde CO₂-emissies, blijkt uit cijfers van Unctad, een organisatie van de Verenigde Naties. Sinds 1990 is de uitstoot van de sector zelfs met meer dan de helft afgenomen – deels door inkrimping, maar ook door zuiniger vissen.

Volgens Voces vertraagt de Brusselse regelgeving, de doorgeschoten nadruk op verduurzaming vanuit de Commissie en het tekort aan geld de verduurzaming van de sector alleen maar. „Brussel moet de doorgeslagen Europese regulering stopzetten en met een plan vissers zekerheid bieden. Zeker, de sector staat voor veel uitdagingen, maar alleen zo krijgt de Europese visserij weer toekomstperspectief.”