Het boek ”Alles in Hem” van prediker John F. MacArthur dateert uit 1991, maar Media Gratia bracht het onlangs opnieuw op de markt. Directeur Arjan Baan van Stichting Heart Cry, waaronder de imprint valt, acht het nog steeds uitermate relevant. Mede vanuit zijn eigen biografie.

„Ik groeide op in een eenvoudig bevindelijk arbeidersgezin in de Alblasserwaard, met godvrezende ouders. Ze hielden ons voor en leefden voor dat de Heere genoeg is bij alles wat ons overkomt. De boerderij waar we woonden was een soort herberg voor gekneusde mensen. Zonder te oordelen gaven mijn ouders er warmte en liefde, die meer dan eens heling bewerkten.”

De negen kinderen Baan kwam allemaal tot een huwelijk en staan volgens Baan evenwichtig in het leven. „Niemand in onze familie loopt bij een coach, psycholoog of psychiater. In de eerste plaats dankzij Gods bewarende genade. Ongetwijfeld speelt ook onze karakterstructuur een rol, maar ik verklaar het mede uit de stabiliteit in het ouderlijk gezin en dat wat we meekregen aan geestelijke bagage. Als het nodig was, werden we gecorrigeerd vanuit het Woord.”

Zielzorger

Ook de hervormde ds. A. Simons zette een stempel op zijn leven. „Hij is voor mij een voorbeeld van een echte zielzorger, met werkelijke aandacht voor de geestelijke noden van mensen. In pastorale gesprekken komt hij uiteindelijk altijd bij de kern: de noodzaak van het leren kennen van Jezus Christus en de rechtvaardiging door het geloof. Dat God ons in Zijn Zoon wil aanvaarden zoals we zijn, met al onze zonden, tekortkomingen, beschadigde emoties.”

Hetzelfde trof hem bij de in 2016 overleden Zuid-Afrikaanse predikant Etienne Maritz. „Zijn oudste zoon was vermoord, een andere zoon verongelukt, zelf kreeg hij de ziekte van Kahler. Te midden van dit grote verdriet was Jezus zijn levensbron. Ik heb de genezende werking gezien van zijn lezingen en counselingsgesprekken met mensen. Daarin waarschuwde hij voor „zelfbejammering” en stelde hij Christus centraal als de Zaligmaker Die niet alleen de zonden wil vergeven, maar als wonderbare Counselor ook beschadigde emoties kan helen.”

Deze benadering stond ver af van wat de directeur van Heart Cry in zijn studie theologie meekreeg over pastoraat. „Dat was allemaal erg wetenschappelijk en meer een stimulans voor psychologie. Omdat ik er weinig mee kon, ben ik na mijn studie zelf op zoek gegaan. Zo ontdekte ik dat er in Amerika opleidingen voor Bijbelse counseling zijn en kwam ik in contact met Jef de Vriese van het Centrum voor Pastorale Counseling in Leuven. Zijn cursus ”Helpen met de Bijbel” gebruikten we in de beginjaren op onze Bijbelscholen Filadelfia en Gospel Mission, die nu onder Hebron Missie vallen. De laatste jaren is het boek ”Instrumenten in de handen van de Verlosser” van Paul David Tripp het fundament van ons pastorale onderwijs.”

Methodisch

De waarde van de psychologische wetenschap ligt voor Baan in het systematisch en methodisch onderzoek van menselijk gedrag. „Dat kan inzicht geven. Het gaat vaak mis bij het interpreteren van de observaties. Dat gebeurt in de psychologie bijna altijd vanuit een humanistisch en evolutionistisch mensbeeld. Een christelijk alternatief op academisch niveau, zoals het Puritan Reformed Theological Seminary in Grand Rapids biedt, heeft Nederland niet. Daardoor zijn er vrijwel geen predikanten die op een methodische wijze pastoraat verlenen aan mensen met geestelijke en psychische noden.”

Een heet strijdpunt onder Amerikaanse Bijbelse counselors is de vraag of gebruik kan worden gemaakt van kennis uit de seculiere psychologie. Tegenover de groep die kiest voor radicale afwijzing staat de partij die vindt dat deze kennis bruikbaar is, mits ontdaan van on-Bijbelse aspecten. „De discussie is van eenzelfde felheid als waarmee we in onze kring discussiëren over de toe-eigening van het heil”, ontdekte Baan. „De kracht van puur Bijbelse counselors vind ik hun grote kennis van het Woord, waarmee ze mensen vermanen, bemoedigen en vertroosten. Een zwakte is dat ze soms onvoldoende de noodzaak van professionele hulpverlening zien en daarover te ongenuanceerd spreken.”

Complexiteit

De grote behoefte aan psychologische ondersteuning verklaart de directeur van Heart Cry uit de toegenomen complexiteit van de samenleving en het doorgeslagen individualisme. „Uiteindelijk komt de meeste nood voort uit een wijken van Gods Woord, waardoor zonde geen zonde meer is, maar als stoornis wordt gezien. Helaas met het gevolg dat predikanten gemeenteleden al snel naar de psycholoog verwijzen.”

Die hulpverlening kan effectief zijn, maar de kern van het probleem blijf onopgelost, stelt Baan. „Bijzonder leerzaam vind ik de geschiedenis van de Samaritaanse vrouw: een vrouw met een zondeprobleem, beschadigde emoties en een negatief zelfbeeld. De Heere Jezus gaat met haar het gesprek aan om uit te komen bij het levende water. In die weg vindt ze het werkelijke geluk.”

Christelijke hulpverlening zonder expliciet heenwijzen naar Christus en Zijn Woord is voor Baan innerlijk tegenstrijdig. „De Schotse evangelist Oswald Chambers zei: „Wee hem die iemand op de rit probeert te helpen zonder Christus, terwijl God misschien bezig is om die persoon af te breken om hem bij Christus te brengen.” Zonder dat ze het beseffen, kunnen christelijke hulpverleners en hulpvragers worden meegenomen in een kruisloze filosofie, die de mens in zelfhandhaving laat voortleven. Veel therapeuten werpen mensen op zichzelf terug, door hen aan te spreken op hun eigen kracht in plaats van te wijzen op Gods kracht.”

Bucer

Verrassend was voor Baan het boekje ”Over de ware zielzorg” van de reformator Martin Bucer. „Vanuit de Schrift geeft hij praktische adviezen voor pastorale zorg in allerlei situaties. Ik heb het niet over complexe, pathologische problematiek. Daarvoor moet je bij meer professionele hulpverleners zijn. Tenzij hun aanpak op gespannen voet staat met wat de Bijbel zegt over het doel van ons leven: transformatie naar het beeld van Christus. De ideale situatie is voor mij een goede samenwerking tussen zielzorgers in de lijn van Bucer en Bijbelgetrouwe professionele therapeuten.”

Een zwakte in de prediking binnen de gereformeerde gezindte is voor Baan de vaak sterk dogmatische insteek, zonder aandacht voor pastorale thema’s. „Ook daarover zegt de Bijbel het nodige. Veel reformatorische jongeren worden naar evangelische en charismatische gemeenten getrokken omdat er meer aandacht is voor de gebrokenheid die ze in hun leven ervaren, maar daar mis je soms weer zondeprediking. Er zou over specifieke pastorale thema’s gepreekt moeten worden op de wijze zoals Martyn Lloyd-Jones dat deed.”

Doeken

De directeur van Heart Cry pleit daarnaast voor een directere verbinding tussen prediking en zielzorg. „De Amerikaanse evangelist Paul Washer verbaasde zich erover dat na onze erediensten de ambtsdragers direct naar de consistorie marcheren. Mensen die door de prediking zijn geraakt of met vragen zitten, moeten het zelf maar uitzoeken. „Begeef je als ouderlingen na de dienst onder de mensen, laat ze met hun vragen komen en bid met hen”, adviseerde Washer.

Veel meer dan nu het geval is, zou ook de gemeente als geheel een plek moeten zijn waar mensen een luisterend oor vinden en met hen uit de Bijbel wordt gelezen en gebeden. „Daar hoef je geen ambtsdrager voor te wezen. Een gemeente is als het goed is een gemeenschap, ook doordeweeks, waar je terechtkunt met je vragen en noden. Als dat functioneerde, zouden er minder christenen bij de psycholoog terechtkomen.”

Illustratief is voor Baan de geschiedenis van de opwekking van Lazarus. „Hij wordt levend door het machtswoord van Jezus. Dat is een eenzijdig Godswerk. Maar als Lazarus in zijn grafdoeken naar buiten komt strompelen, zegt Jezus tegen de omstanders: „Maak hem los.” Dat is Bijbelse counseling. Mensen helpen bij het ontdoen van hun doeken: zonden, wonden en bindingen.”

Animo

Door zijn taak als docent bij Bijbelschool Filadelfia ziet hij van nabij de kracht van zielzorg vanuit het ambt aller gelovigen. „Naast de cursussen hebben we de bemoedigingsgroepen op zaterdag. Mannen spreken daar met mannen en vrouwen met vrouwen over hun worstelingen en innerlijke strijd. Bijna alle cursisten zeggen na afronding van de studie dat ze het meest hebben gehad aan het leren delen van hun innerlijke zorgen en vragen met medebroeders en -zusters.”

In de georganiseerde Bijbelse counseling vanuit Heart Cry gelden twee standaardregels: mannen worden door mannen begeleid, vrouwen door vrouwen. „En we beginnen altijd met gebed, om te onderstrepen dat we het gesprek voeren in tegenwoordigheid van de Heere. En dat we beiden afhankelijk zijn van de Heilige Geest in het zoeken naar dat wat de hulpvrager nodig heeft.”

Als het aan Baan ligt, komt er naast de cursus die Filadelfia aanbiedt een bacheloropleiding in Bijbelse counseling, vergelijkbaar met die van het Puritan Reformed Theological Seminary. „Voor die studie zou veel animo zijn. Ik zie dat voorgangers nu niet om weten te gaan met veel problemen binnen de gemeente en mensen daarom maar doorsturen naar een therapeut.”