„Geslaagde vwo’ers kiezen vaker voor hbo of tussenjaar”, kopte NRC dinsdag. Het nemen van een tussenjaar is de afgelopen jaren steeds populairder geworden, concludeerde de Onderwijsinspectie eerder ook, na eigen onderzoek.

Sommige jongeren vullen het jaar in met vrijwilligerswerk of betaald werk. Anderen gaan reizen of besteden hun tijd aan een vormingstraject. Alleen al op de Christelijke Tussenjaarbeurs, die woensdagavond plaatsvond, kwamen twintig varianten voorbij. De oud-directeur van de EH ziet vooral waarde in een tussenjaar waarbij jongeren nadenken over het leven. „Het is zo waardevol om samen met leeftijdsgenoten, onder begeleiding, door levensvragen te kruipen. Bijvoorbeeld: Hoe leef ik met God?”

Van Dijk bespeurt drie vooroordelen over het nemen van een tussenjaar. Het zou tijdverspilling zijn; het zou voor mensen zijn die persoonlijkheidsproblemen hebben of een tussenjaar zou iets zijn voor jongeren die niet weten wat ze willen. De oud-directeur gaf op de Christelijke Tussenjaarbeurs een seminar, onder meer om deze vooroordelen te ontkrachten.

Ze ziet vooral een toenemende behoefte bij middelbare scholieren om tijd te besteden aan het nadenken over levensvragen. „Het vormende aspect is een beetje verdwenen zowel in voorgezet als in hoger onderwijs. Er moeten studiepunten gehaald worden, er moet gepresteerd worden. We leven in een egocentrische wereld die de concurrentie tussen mensen bevordert. Veel studenten ervaren die druk als onprettig. Onderzoeken over de mentale gezondheid van jonge mensen geven dit ook aan.”

Een tussenjaar geeft deze jongeren de kans hierover in gesprek te gaan met leeftijdsgenoten, vervolgt Van Dijk. „Het uitstellen van een vervolgopleiding na de middelbare school kan daarom een goede stap zijn.” Motivatie bij de jongere is wel een belangrijke voorwaarde voor een geslaagd EH-basisjaar of traject op De Wittenberg in Zeist, stelt de oud-directeur. „Als een student door zijn ouders gedumpt wordt zonder daar zelf voor open te staan, kan hij er beter helemaal niet aan beginnen.”

Au pair

Ook een vrijere invulling van het tussenjaar, zoals werken in de horeca of als au pair of het maken van een wereldreis, kan leerzaam zijn, denkt Van Dijk. „Je leert op eigen benen staan.” Al vindt ze met name het aspect van het christelijk geloof essentieel. „Het risico is dat je anders gaat genieten van het leven buiten God om.”

Het voormalig boegbeeld van de EH weet dat middelbare scholieren het steeds lastiger vinden om een studiekeuze te maken. Decanen kijken volgens haar soms „te technisch” naar studiekeuze. „Ze weten veel van opleidingen, maar een toekomstperspectief gaat ook over zelfkennis en idealen.”

Een ander probleem is de „bizarre hoeveelheid” mogelijkheden waar jongeren uit kunnen kiezen. Het nemen van een tussenjaar om rustig na te denken over zijn studiekeuze, wil niet zeggen dat een jongere later niet alsnog overstapt van studie. „Maar na een doordachte keuze is zo’n overstap meestal geen paniekreactie.”

Van Dijk ziet het taboe op het nemen van een tussenjaar langzaamaan verdwijnen. „Ook ouders zien in dat het leven ingewikkeld is geworden.” Toch zijn de vooroordelen taai. „Ik hoorde ouders laatst zeggen: „Een tussenjaar voor mij zoon vinden wij niks. Het scheelt een jaarsalaris hè?” Daar schrok ik van. De ontwikkeling die hun zoon door kan maken, is niet in geld uit te drukken. Sommigen mensen denken zo functioneel.”