In een tijd van geopolitieke onrust en snelle technologische verandering, vindt Brussel het noodzakelijk om de Europese technologie en industrie in bescherming te nemen. In oktober vorig jaar stelde de Commissie al voor om kritieke technologieën zoals halfgeleiders, kunstmatige intelligentie, kwantumcomputers en biotechnologie uit verkeerde handen te houden.

Nu adviseert Brussel de regels voor het monitoren van buitenlandse overnames of investeringen aan te scherpen. De nieuwe strategie is erop gericht „risico’s voor de economische veiligheid van de EU aan te pakken en er tegelijkertijd voor te zorgen dat de EU een zeer aantrekkelijke bestemming blijft voor bedrijven en investeringen”.

Het invoeren van exportcontroles of -restricties is een nationale aangelegenheid. Zo verbood de Nederlandse regering chipfabrikant ASML per 1 september 2023 om hoogwaardige chipmachines naar China te exporteren. De Commissie stelt nu voor dat EU-landen niet meer op eigen houtje, maar ook samen buitenlandse investeringen in gevoelige sectoren screenen en mogelijk blokkeren. Als lidstaten een nieuwe nationale controlelijst overwegen aan te nemen, wil Brussel op de hoogte worden gehouden.

Bij goederen die voor zowel civiele als militaire doeleinden gebruikt kunnen worden –zogenoemde dual-use goederen zoals microchips en drones– wil Brussel de lidstaten verplichten export naar het buitenland, vijandige overnames, of het uitbesteden van de productie te blokkeren. Moeilijk punt blijft wat nu wel en niet dual-use producten zijn.

Ook onderzoekers zijn gewaarschuwd. De Commissie roept onderzoeksinstituten op „veiligheidsrisico’s te identificeren en aan te pakken”. Ook wil Brussel een Europees Expertisecentrum oprichten om onderzoek van buitenlandse inmenging en spionage te vrijwaren.

In de academische wereld is internationale samenwerking de norm. Maar Brussel waarschuwt academici niet naïef te zijn over de risico’s van partnerschappen met landen die bijbedoelingen hebben. Niet voor niets schreven de veiligheidsdiensten MIVD en AIVD in hun jaarverslagen in 2023 dat Nederlandse bedrijven en universiteiten op grote schaal doelwit zijn van spionage door China.

Het doel van alle Brusselse aanbevelingen is om Europese robotica-, biotech- en ruimtevaartbedrijven te beschermen tegen buitenlandse overnames en te voorkomen dat Europese kennis en kunde wegvloeit. Brussel vreest dat Chinese bedrijven momenteel profiteren van een „gefragmenteerd regelgevend kader”. Lidstaten hanteren verschillende criteria om te beoordelen of een investering uit het buitenland de veiligheid negatief kan beïnvloeden. Ook zijn er verschillende screeningsprocessen. Griekenland en Cyprus hebben zelfs nog geen wetgeving om buitenlandse investeringen in kritieke sectoren te controleren.

Veel van de Commissievoorstellen zijn aanbevelingen die later in harde regels moeten worden omgezet. Of ze van kracht worden, hangt af van de lidstaten om de adviezen over te nemen en van de Commissie die eind dit jaar aantreedt.