De eerste matige vorst van dit winterseizoen werd dinsdag gemeten. Daarvan is sprake als het kwik daalt tot -5 graden of lager. In de Bilt werd het -5,6 graden, in Maastricht en het Gelderse Hupsel werd het met -7,2 graden het koudst.

Gemiddeld meet het hoofdweerstation van het KNMI in De Bilt op 24 december al de eerste matige vorst. Dit seizoen daalt de temperatuur dus later onder nul dan normaal. Per winter worden in De Bilt gemiddeld tien vorstdagen gemeten. In de strenge winter van 1962-1963 waren dat er maar liefst 59. Deze eeuw staat het record op 21 dagen van matige vorst in een winterseizoen. Dat gebeurde in 2003 en 2010.

De KNMI berekent de gevoelstemperatuur op basis van de temperatuur en de wind. Hoe harder het waait en hoe kouder het is, hoe lager de temperatuur aanvoelt. De zon speelt geen rol in de berekeningsmethode, zegt Annemarie Hoogendoorn, woordvoerder bij het KNMI. „Door de zon voelt het minder koud, maar de ijzige wind is er nog steeds. Bij zonnig weer voelt het daarom minder koud aan dan de berekende gevoelstemperatuur doet vermoeden.”

Dat de gevoelstemperatuur bijna -15 graden aantikte, komt volgens Hoogendoorn door koude lucht en wind vanuit het noordoosten. „Het is de afgelopen periode relatief warm geweest, met veel neerslag. De koude wind vanuit Scandinavië zorgt ervoor dat het verschil tussen de afgelopen periode en nu vrij groot is.”

Brandwond

Vanwege de kou gaf het KNMI dinsdag code geel af, iets wat niet vaak voorkomt. Hoogendoorn: „Dat doen we bij gevoelstemperaturen vanaf -15 graden. Zo’n waarschuwing is bedoeld om mensen alert te maken. Er is kans op onderkoeling.”

Stukken huid kunnen door de lage temperaturen bleek en gevoelloos worden. Het effect is soms vergelijkbaar met een brandwond.

Het KNMI adviseert mensen daarom bijvoorbeeld meerdere lagen kleding te dragen. Hoogendoorn: „Ga niet te lang naar buiten en probeer zo veel mogelijk uit de wind te blijven. Met deze temperaturen is het ook verstandig buitenkranen en waterleidingen in onverwarmde ruimtes af te sluiten. Die kunnen bevriezen.”

Vakbond FNV wil dat het voor mensen die buiten werken, zoals havenmedewerkers en postbezorgers, mogelijk wordt bij een gevoelstemperatuur van -6 graden extra pauzes in te lassen of het werk neer te leggen.

Hoewel het koud is, relativeert de woordvoerder van het KNMI de lage temperaturen. „Het is geen code oranje of code rood, dus er is geen sprake van extreme kou. Bovendien komt de gevoelstemperatuur in De Bilt gemiddeld eens in de twee jaar onder -20 graden. Een ervaren temperatuur van -15 graden is daarom niet uitzonderlijk.” Op 7 februari 2012 werd in Lelystad zelfs een gevoelstemperatuur van -28,6 graden gemeld.

IJskristallen

Op korte termijn komt een vergelijkbare temperatuur naar verwachting niet meer voor. Hoogendoorn: „Komende nachten is het nog koud met op veel plaatsen matige vorst, daarna is er meer bewolking en lopen de temperaturen op tot boven nul.” Wel is er in de nacht van donderdag op vrijdag kans op mist en condensatiegladheid. Die ontstaat als de temperatuur van de weg erg laag is, meestal onder het vriespunt. Vocht slaat dan neer in de vorm van ijskristallen.

Of er in de toekomst vaker rekening gehouden moet worden met lage temperaturen, vindt Hoogendoorn lastig in te schatten. „Het is mogelijk, maar door de opwarming van de aarde daalt de kans daarop wel.”