Voor werkgeversorganisaties als VNO-NCW lijkt dat geen vraag. Ze pleiten nadrukkelijk voor een ruimhartig beleid als het gaat om het binnenhalen van arbeidsmigranten, zowel van binnen als van buiten de EU. Met arbeidsmigranten worden mensen bedoeld die in staat zijn om in Nederland aan het werk te gaan. Daarbij gaat het om werknemers met een specialistische opleiding, maar ook om handjes. In onder meer de industrie en landbouw zijn veel laaggeschoolde krachten nodig.

Een recent uitgebracht rapport van de Adviesraad Migratie lijkt de wenselijkheid van de komst van extra arbeidsmigranten te ondersteunen. Lijkt, want wie de achterliggende data goed bestudeert, ziet dat er aan het ontvangen van meer mensen in ons land veel haken en ogen zitten. Daarbij moeten we denken aan het nu al nijpende woningtekort en aan de hogere zorgkosten bij een stijgend inwonertal.

Vertrekken

Op grond daarvan is berekend dat immigratie onze economie op de langere termijn alleen helpt als de nieuwe inwoners na verloop van tijd weer uit Nederland vertrekken, niet aan gezinshereniging doen, hier geen relaties aangaan en geen kinderen krijgen.

Is dat een realistisch scenario? Toen ons land in de jaren zestig van de vorige eeuw eveneens kampte met een krappe arbeidsmarkt, werd besloten om tijdelijke krachten uit landen als Turkije en Marokko te laten overkomen. Om te benadrukken dat ze na verloop van tijd naar de landen van herkomst terug zouden keren, werden ze gastarbeiders genoemd. Een gast blijft niet.

De geschiedenis heeft ons echter geleerd dat de praktijk weerbarstiger is dan de theorie, en er zijn geen aanwijzingen dat het nu anders zal gaan dan toen.

Afstand

Op dit moment kunnen verschillende sectoren van de Nederlandse economie absoluut niet zonder uit het buitenland afkomstige werknemers. Daarbij moet worden gedacht aan de maakindustrie, distributiecentra en de land- en tuinbouw. Maar een verdere stijging van het aantal arbeidsmigranten is niet de enige manier om het tekort aan werknemers te bestrijden. Zo zijn er nog steeds honderdduizenden Nederlanders met een afstand tot de arbeidsmarkt. Daarbij gaat het om mensen die om allerlei redenen moeite hebben om een baan te krijgen. Dat kan komen doordat ze langdurig werkloos of ziek zijn geweest, maar ook door hun leeftijd. Nog altijd hebben veel 55-plussers moeite met het vinden van werk, omdat bedrijven liever voor jongeren kiezen.

Meer aandacht voor deze groep en een omslag in het denken van zowel werkgevers als werknemers kan een deel van de oplossing zijn. Werkgevers kunnen met name ouderen meer kansen geven; werknemers zouden vaker dan nu bereid moeten zijn laaggeschoold werk te accepteren. Als het om dat laatste gaat, heeft de overheid ook een taak. Momenteel loont het voor veel mensen met een uitkering niet om aan de slag te gaan, omdat hun inkomen dan hetzelfde blijft of zelfs daalt. Als de politiek daar verandering in brengt, zal dat de arbeidsparticipatie bevorderen.

Pensioenleeftijd

Daarnaast kan er worden gekozen voor een verdere verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd. Een gevoelig onderwerp, maar de problematiek vraagt om duidelijke keuzes. Als werknemers langer doorwerken, betekent dat niet alleen dat er minder nieuwe arbeidskrachten nodig zijn, maar ook dat de overheid minder AOW-uitkeringen hoeft te verstrekken, waardoor geld wordt bespaard dat kan worden gebruikt om kansarmen aan het werk te krijgen.

Er is nog een reden om voorzichtig te handelen als het gaat om het binnenhalen van migranten, een argument dat tot nu toe weinig wordt genoemd. Bij berekeningen over de toekomstige vraag naar werknemers wordt over het algemeen uitgegaan van een (bescheiden) economische groei en een min of meer gelijkblijvende arbeidsproductiviteit.

AI

Het is de vraag of die aannames terecht zijn. Er wordt daarbij namelijk niet of nauwelijks rekening gehouden met de razendsnelle ontwikkelingen op het gebied van automatisering en digitalisering. Kunstmatige intelligentie (AI) staat nu nog in de kinderschoenen, maar wat als de opkomst ervan gaat leiden tot het verdwijnen van veel banen? Denkbeeldig is dat niet.

Redenen genoeg om terughoudend te zijn met het toelaten van migranten om de tekorten op de arbeidsmarkt te bestrijden. Dat middel zou zomaar erger kunnen zijn dan de kwaal.