De nieuwe Omgevingswet kan flinke gevolgen hebben voor kerken. „Kerken krijgen er direct mee te maken als zij nieuwbouw of verbouw willen realiseren, iets wijzigen aan een monument of een evenement rond de kerk organiseren.”
Dat stelt vastgoedadviseur Bert Bruinsma in Kerk Magazine, onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken. Bruinsma is directeur van TriaCon, een adviesbureau dat onder andere kerken bijstaat bij het aanvragen van vergunningen voor nieuw- en verbouw.
De omgevingswet gaat 1 januari 2024 in en regelt alles voor „de ruimte waarin we wonen en werken”. Deze wet moet procedures eenvoudiger maken, onder andere doordat aanvragen via één digitaal loket verlopen.
De grote aandacht voor „participatie” noemt Bruinsma de „grootste verandering” die de wet met zich meebrengt: „Partijen die rondom een activiteit betrokken zijn, buurtbewoners, bedrijven, belangengroepen moeten in het voortraject betrokken worden. Dat is een onderdeel van de wet. Voordat je de aanvraag indient, moet je overleggen met iedereen die er belang bij heeft. Je moet kunnen aantonen dat je met de overbuurman hebt overlegd.”
Dat kan voor kerken ingrijpende gevolgen hebben, zegt Bruinsma: „Stel je wilt een nieuwe kerk bouwen, of je kerk aanzienlijk uitbreiden, dan moet je met heel de omgeving van de kerk in gesprek gaan. Kerken zijn in die zin bijzonder dat ze een belangrijke maatschappelijke functie hebben en veel mensen trekken. De omgeving ondervindt daar druk van. Hoe meer mensen je moet informeren, hoe meer tijd het kost. Het traject wordt daardoor langer.”
De wet geldt overigens alleen voor nieuwe ontwikkelingen, niet voor bestaande situaties, zegt Bruinsma in Kerk Magazine. Maar „zodra je een evenement gaat organiseren, bijvoorbeeld een rommelmarkt, krijg je er wel mee te maken.”
Hard zingen
Geluid dat vanuit kerkgebouwen naar buiten komt zal voorlopig geen probleem vormen onder de nieuwe wet, zegt Jan Bril, directeur en senior adviseur van Auditum, een adviesbureau op het gebied van akoestiek, in hetzelfde artikel in Kerk Magazine. „Te hard zingen levert nooit een probleem op en een mechanisch versterkt bandje tijdens de eredienst voorlopig ook niet. In het huidige Activiteitenbesluit wordt namelijk voor erediensten een uitzondering gemaakt. Dat betekent dat de dienst op zondag en op bid- en dankdag geen vergunning nodig heeft. Anders is het, strikt genomen, als de kerkgangers tijdens een gemeenteavond met luide stem een psalm aanheffen en daarmee de geluidsnorm overschrijven. Dan mag het formeel niet. (…) Dat was altijd al zo.”
Bril verwacht dat het Activiteitenbesluit op den duur wordt aangepast en dat de „vrijstelling voor de zondagse eredienst komt te vervallen. De vrijstelling geldt het oproepen tot en het belijden van je geloofsuiting. Kerkklokken waren altijd al geaccepteerd, tot een tijdje terug. Sinds de plaatselijke moskee luidsprekers ging ophangen en oproept tot gebed, kwam er discussie op gang en wordt er anders over gedacht. Ik verwacht dat, gezien die ontwikkelingen en het feit dat veel erediensten in de loop van de tijd ook veel luider zijn geworden, de vrijstelling eens gaat vervallen.”
Kerkklok
Bril is somber over de toekomst van de kerkklok. „Vroeger hoorden de klokken van de kerk bij de stad of het dorp, zoals ook de kerk zelf het dorps- of stadsgezicht bepaalde. Die tijd is voor velen voorbij. Het luiden van de klokken wordt nu meer gezien als ”iets van de kerk en het geloof”. (…) Nu zijn kerkklokken nog vrijgesteld van normering, omdat het hoort bij het oproepen tot de eredienst. De vraag is hoe lang het nog duurt, voordat dat verandert. Het kan er langzaam insluipen, te beginnen met: kan dat luiden op hele en halve uren en kwartieren niet stoppen?” De onvrede over de oproep tot gebed vanaf de moskee breidt zich uit naar andere geloofsgenootschappen, constateert Bril. „En de overheid denkt: gelijke monniken, gelijke kappen.”
Voordeel van de nieuwe Omgevingswet is dat niet iedereen zomaar bezwaar kan maken: er moet een belang zijn, zegt Bruinsma. „Iemand uit Groningen kan voortaan geen bezwaar meer maken tegen de verbouwing van een kerk in Arnhem. Tenzij je met recht en reden kunt aantonen dat je belanghebbende bent.”
In het begin zal het voor alle betrokken partijen nog zoeken zijn hoe om te gaan met de wet verwacht Bruinsma. Zeker kerken hebben niet de specifieke kennis in huis, aldus Bruinsma. Hij adviseert kerken zichzelf goed te (laten) informeren. Onder de nieuwe wet kunnen de regels per plaats ook meer gaan verschillen dan nu, aldus Bruinsma.
