Een 19-jarige Roemeen reed zaterdagavond op de snelweg A1 bij Hoevelaken tegen het verkeer in en botste daarbij frontaal op een auto met een vader, moeder en twee kinderen van 12 en 14 jaar oud. De kinderen overleden ter plaatse, ook de Roemeen overleefde het ongeluk niet. Voor zover bekend liggen de vader en moeder beiden in kritieke toestand in het ziekenhuis.

De vraag dringt zich op of een incident als dit voorkomen had kunnen worden. In dit specifieke geval heeft de politie nog niets bekendgemaakt over de reden waarom de Roemeen op de verkeerde rijbaan reed. Was hij onder invloed, miste hij een waarschuwingsbord? Het is allemaal niet duidelijk. Uit onderzoek naar eerdere incidenten komen wel risicofactoren op het ontstaan van spookrijden naar voren.

Ragnhild Davidse, onderzoeker bij het Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV), bekeek 68 incidenten met spookrijders die eindigden in een ongeval of in een politiedossier belandden. Spookrijders zijn er in verschillende soorten, vertelt Davidse. „In driekwart van de gevallen die wij hebben onderzocht, rijden mensen onbewust tegen het verkeer in. Van een andere categorie zijn bewuste spookrijders. Zij zien bijvoorbeeld dat er verderop een file staat en willen via de vluchtstrook terugkeren naar de dichtstbijzijnde afrit. Ook zijn er automobilisten die spookrijden tijdens een politieachtervolging.”

Er zijn meerdere factoren waardoor een automobilist op de verkeerde rijbaan kan belanden. Zo spelen persoonskenmerken. „In ons onderzoek waren spookrijders relatief vaak ouder dan zeventig of jonger dan dertig. Daarnaast reed iemand vaak op onbekend terrein en was hij niet alert, door alcohol of drugs of bijvoorbeeld door dementie of psychische problemen. Een derde factor is de weginrichting: in drie gevallen waren er wegwerkzaamheden en in een derde van de gevallen ontbraken er voorzieningen om spookrijden tegen te gaan.”

Ook een belangrijke factor is het ontbreken van licht: in driekwart van de gevallen die Davidse bekeek was het donker of schemerig. „Als het donker is, heeft een automobilist net wat minder overzicht. Bovendien is er ’s nachts, vroeg in de ochtend of laat in de avond weinig verkeer. Daardoor krijg je als spookrijder minder signalen dat je niet goed zit.”

In Nederland kwamen er tussen 2016 en 2021 22 mensen om het leven door spookrijden, schreef minister Harbers in mei dit jaar. Hoe zijn dit soort ongelukken te voorkomen? Een brede aanpak is nodig, stelt Davidse. „Bijvoorbeeld het handhaven van het alcohol- en drugsverbod achter het stuur.”

Daarnaast kan de weginrichting een rol spelen bij de oplossing van het probleem. „Als er bij een oprit vijf manieren zijn om iemand de goede kant op te wijzen, zorg dan dat je ze ook alle vijf toepast, en wees niet tevreden als je er twee hebt toegepast.” Davidse noemt bijvoorbeeld het plaatsen van een ”Ga terug” bord op de juiste plaats op een afrit en het gebruiken van pijlen in plaats van cirkels in verkeerslichten als de automobilist alleen rechtdoor kan. „Leid mensen op zoveel mogelijk manieren de goede kant op.”