Oekraïners zijn gemiddeld genomen ontevreden over huisvesting, werk en toegang tot zorg. Daarnaast geeft meer dan de helft aan niet genoeg geld te hebben om rond te komen en is bijna de helft niet tevreden met de ontwikkelkansen in Nederland. Oekraïners zijn wel tevreden over hun veiligheid in Nederland.

Dat blijkt uit onderzoek naar de basisbehoeften van Oekraïners in Nederland, dat Hogeschool Inholland deze maandag publiceert. Voor de studie liet dr. Martin Blaakman, associate lector toegankelijkheid van het recht, veertig interviews afnemen door een team van vier Oekraïense onderzoekers, zelf ook gevlucht. Ook vulden zo’n duizend Oekraïners in Nederland een enquête in.

De resultaten liggen niet in de lijn der verwachting, reageert Blaakman desgevraagd. „Er was, zeker aan het begin van de oorlog, een enorm draagvlak om ontheemden uit Oekraïne op te vangen. Ook geeft de Europese Beschermingsrichtlijn, waaronder Oekraïners vallen, hun direct juridische rechten, bijvoorbeeld om te werken. Cijfers van het CBS gaven eerder al aan dat Oekraïners heel snel en in groten getale banen vonden.”

Maar, stelt Blaakman op basis van zijn onderzoek, „het is voor Oekraïners lastig om de volgende stap te zetten”.

Bijvoorbeeld op het gebied van werk: vrijwel iedere Oekraïner kan direct aan de slag, maar dan alleen in sectoren als de glastuinbouw, de horeca of de detailhandel. Dat terwijl volgens het onderzoek driekwart van de ontheemden een hogere opleiding heeft gedaan. Bijna 60 procent van de ondervraagden is dan ook ontevreden of zeer ontevreden over de kans op een passende baan. Daarnaast is er reden tot zorg over de rechtsbescherming van ontheemden, stelt Blaakman. „We hoorden verhalen van mensen die dachten een bepaald salaris te verdienen, maar minder kregen. Vaak durven ze daar niets over te zeggen, uit angst hun baan te verliezen.”

Ook over hun huisvesting zijn Oekraïners, die voor het grootste gedeelte door gemeenten worden opgevangen, niet onverdeeld positief. Zo geeft de helft aan dat de huidige woning niet geschikt is voor de gezinssituatie. Ontheemden ervaren bijvoorbeeld een gebrek aan eigen voorzieningen als een keuken en een gebrek aan privacy. Een geïnterviewde vrouw van 69 omschrijft dat ze met vijftien gezinnen twee douches en twee toiletten deelt. Tegelijkertijd zegt ze: „Ik klaag niet, ik ben erg dankbaar” en „Al het andere is helemaal naar onze zin”.

Zeer negatief voor Oekraïense ontheemden is hun onzekere status, stelt Blaakman. Ze krijgen in Nederland bescherming volgens een speciale richtlijn. Daardoor hoeven ze geen asielprocedure te doorlopen en mogen ze direct aan het werk. Maar de richtlijn heeft een keerzijde. Zo biedt de overheid geen inburgeringscursus. En het is onduidelijk wat er gaat gebeuren na 4 maart 2025, de datum dat de richtlijn eindigt. Daardoor bevinden Oekraïners zich in „een niemandsland tussen bescherming en integratie”, stelt het rapport. Ontwikkel een langetermijnvisie, is dan ook de belangrijkste aanbeveling. Blaakman: „Oekraïners hebben behoefte aan duidelijkheid. Dan kunnen ze plannen maken en weten ze of het loont om bijvoorbeeld de taal te leren.”