Demonstraties tegen de uitkomst van verkiezingen zijn een zeldzaam fenomeen, stelt de hoogleraar christelijke filosofie aan de Theologische Universiteit van Utrecht. „Voor zover ik weet, is dit in Nederland nooit eerder gebeurd. Normaal demonstreren mensen tegen het beleid dat gevoerd wordt, nu gaan de protesten om de zorg die er bij hen leeft over de uitslag. Iedereen is verrast door de politieke aardverschuiving, ook Wilders zelf.”

Volgens Van der Stoep zijn de protesten niet alleen een uiting van teleurstelling, maar ook van verzet. „Mensen zijn echt bezorgd.” Verrast is de hoogleraar daarover niet. „Je kunt het ook met D66, de VVD of GL-PvdA oneens zijn, maar de extreemrechtse uitspraken van Wilders vallen onder een politiek van uitsluiten.”

Van der Stoep moet nog zien of Wilders bereid is om de scherpe kantjes van zijn beleid af te halen. „Hij heeft al twintig jaar deze standpunten. Ik geloof niet dat hij die trekken ineens overboord gooit. Daarom kan ik de protesten wel begrijpen, hoewel ik me zorgen maak over de radicale toon van sommigen.”

De bezorgdheid van de hoogleraar komt voort uit de aard van de demonstraties. „Er lijkt sprake van een samensmelting van allerlei problemen. Het gaat niet alleen om de winst van de PVV, maar ook het klimaat en de oorlog in Israël spelen een rol. Kijk maar naar de pro-Palestijnse leuzen die geroepen worden.”

Tweestromenland

De toenemende polarisatie baart Van der Stoep zorgen. „Voorheen konden politieke partijen in Nederland goed naast elkaar bestaan en gingen ze in gesprek met elkaar. Nu lijken we een tweestromenland te krijgen, net als in de Verenigde Staten. Dat vind ik zorgelijk.” De hoogleraar vindt het goed dat iemand als Frans Timmermans, politiek leider van GL-PvdA, oog heeft voor de zorgen van mensen, maar vindt dat hij er ook voor moet waken dat hij zich niet presenteert als leider van links tegenover de rest. „Hij heeft zich net als de andere partijen neer te leggen bij de uitslag. Dat doet hij gelukkig ook."

Van der Stoep is bang dat ook christenen verdeeld raken. „Er zijn christenen die op de PVV gestemd hebben, maar er zijn er ook die helemaal aan de andere kant staan en een progressievere richting op willen. Ik hoop dat het CDA, de ChristenUnie en de SGP met elkaar gaan nadenken over de vraag hoe ze de erfenis van de christelijke politiek levend kunnen houden. Laten we alsjeblieft vanuit de traditie onze eigen politieke agenda blijven houden en ons niet bij een extreemlinks of extreemrechts kamp voegen.”

Saamhorigheid

Hoewel de verkiezingsuitslag op democratische manier tot stand is gekomen, vindt Van der Stoep het niet verkeerd dat mensen de straat op gaan. „Demonstreren is ook een democratisch recht. In dat opzicht vind ik het prima dat het gebeurt. Ik vraag me wel af of het veel zin heeft, omdat het de vraag is tegen wie je protesteert. In de eerste plaats tegen Wilders, maar ook tegen al de landgenoten die op hem gestemd hebben. Bovendien gaat het om een zorg, niet om beleid. Dat is niet iets waar concreet wat aan gedaan kan worden.”

Volgens de hoogleraar zijn de demonstraties tegen de PVV niet alleen bedoeld als protest. „Ik zie dat deelnemers ook solidariteit en saamhorigheid uitstralen. Ze willen de medeburger laten zien dat iedereen er mag zijn, ongeacht afkomst of geloof.”

Wat de protesten betekenen voor de toekomst, vindt Van der Stoep lastig te beoordelen. „Het is ook de emotie van het moment. Veel mensen hebben uit protest op Wilders gestemd. Daar kun je wat van vinden, maar politici kunnen zich beter afvragen waardoor ze kiezers verloren hebben en hoe ze die weer terugkrijgen. Ik hoop dat mensen in Nederland het hoofd koel zullen houden.”