Dat stelt Sjoerd van Heck van peilingbureau Ipsos. Het is een deel van de verklaring waarom de peilingen voorafgaand aan verkiezingen kunnen afwijken van de uiteindelijke uitslag.

Peter Kanne van I&O Research beaamt dat. „Kiezers reageren op slotpeilingen, zeker als ze dicht bij elkaar zitten. Kiezers denken: „dit is mijn kans om die partij de grootste te laten worden” of „er gebeurt iets wat ik niet wil”, en passen hun stemgedrag daarop aan.” Maurice de Hond van Peil.nl legt uit: „Wat je doet met een peiling is weergeven wat onder de bevolking leeft. Soms beïnvloedt dat wat de kiezer uiteindelijk kiest, net als debatten, artikelen in kranten en interviews.”

Tom Louwerse, universitair hoofddocent Politieke Wetenschap en de maker van de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van de peilingen van I&O Research en Ipsos, stelt dat strategisch stemmen niet mogelijk is zonder peiling. „Kiezers hebben een inschatting nodig om te kunnen beslissen.” Maar niet alleen peilingen beïnvloeden de kiezer. „Als een partij het goed doet in peilingen, dan is berichtgeving erover ook vaak positief, en dat kan twijfelende kiezers ook een zetje geven.”

Allen zeggen dat peilingen geen voorspellingen zijn. Ze vormen een momentopname. Volgens Kanne gebeurt na de peilingen nog veel. „Politici treden op in talkshows, er zijn nog debatten, mensen gaan daarop ook reageren”. Van Heck: „Er ontstaat een positieve sfeer, doordat journalisten en duiders erover praten en mensen denken „daar willen we bij horen”.”

Stoppen

Is het een idee om in ons land, net als onder meer in Portugal en Frankrijk, op enig moment voor de verkiezingen te stoppen met het publiceren van peilingen? Louwerse vraagt zich af of dat valt te handhaven. „Peilingen lekken toch wel uit. Ook moet je je afvragen of je mensen kunt verbieden om gebruik te maken van informatie waarop andere mensen stemmen. Terwijl bijvoorbeeld eenzijdige berichten, desinformatie en eigen onderzoek van partijen die via andere kanalen naar buiten komen, wel openbaar zijn.”

Volgens Kanne is het informatie „die kiezers kunnen gebruiken om hun invloed te maximaliseren”. Ook hij stelt dat partijen zelf ook peilingen doen die dan kunnen worden gelekt en gemanipuleerd. „Dan heb je er geen controle meer op. En peilers zijn controleerbaar.”

SBS-debat

De campagneleiders van GroenLinks-PvdA en Nieuw Sociaal Contract (NSC) zijn ontevreden over de opzet van het SBS-debat tijdens de campagne. Hoe dat daar ging „vind ik eigenlijk niet kunnen”, stelde campagneleider Saar van Bueren van GroenLinks-PvdA donderdag. Campagneleider Wytske Postma van NSC had een „bepaalde neutraliteit” verwacht, zei ze.

Tijdens het SBS-verkiezingsdebat op 16 november werden sympathisanten van de PVV en van VVD als vragenstellers in het publiek gezet. Ook iemand die eerder een ton doneerde aan de VVD, kwam aan het woord. Over die opzet waren NSC en GroenLinks-PvdA niet vooraf geïnformeerd.