Bestaanszekerheid, en de keerzijde ervan –onzekerheid– was altijd wel actueel in Afrika, Oost-Europa, delen van Azië en Zuid-Amerika. Waar massa’s armen dagelijks in onzekerheid leven rond vragen over inkomsten en of er eten op tafel komt. Om maar niet te spreken van de onrust die aanschaf van medicijnen of een bezoek aan dokter of tandarts veroorzaakt.

Nu ook in Nederland bestaansonzekerheid een heuse kwestie is geworden, brengen schrijnende gevallen hier mij vanzelf terug naar voorbeelden van armoede daar. Zo was ik weer even terug in de sloppenwijk van Manilla (Filipijnen), toen ik een Nederlands gezin onlangs hoorde over het niet meer bezoeken van een tandarts – te duur. In Manilla zag ik jonge vrouwen telkens hun hand voor de mond houden als ze lachten, en de herinnering daaraan kwam weer boven.

Giechelende meisjes leken ze, die een binnenpretje op zijn plek leken te houden. Wat ze in werkelijkheid probeerden te verbergen waren hun slechte gebitten, met hoogstens een of twee voortanden nog intact. Jonge meisjes in de kracht van hun leven, liepen er rond alsof het bejaarden waren. En als ik ze op de foto wilde zetten, en „say cheese” riep, kwam steevast die hand te voorschijn om te bedekken waarvoor ze zich schaamden. Ik verwacht in Nederland ook steeds meer ouderen en jongeren die met hun gebit niet te koop lopen…

Arm daar en arm hier. Er blijven grote verschillen. Zo is het bestaansniveau in arme landen doorgaans een stuk lager – krottenwijken kennen we in Nederland niet. Wat ook verschilt: families zijn er minder geïsoleerde eilandjes dan bij ons en dat maakt verschil zodra je in geldnood zit. Altijd is er wel een oom, een buur, of een kennis van een kennis die je voor een lening kunt benaderen. Hoe kwetsbaar zijn wij dan in Nederland, waar gezinnen het vaak zonder zulk sociaal weefsel moeten doen.

De keerzijde is dat families in arme landen hun bestaanszekerheid meestal duur betalen met het afstaan van waardigheid en onafhankelijkheid. Levenslang in het krijt staan bij een ondernemer maakt jou of je kinderen tot andermans bezit. En reken er maar niet op dat zoiets dan bij verkiezingen een serieus thema wordt. Partijpolitiek is daar immers een zaak van elites, die elkaar de hand boven het hoofd houden. De armen komen in beeld zodra er gestemd moet worden, en er in ruil voor iemands stem „bestaanszekerheid” wordt beloofd, meestal in de gedaante van een zuinig zakje rijst. Waarna de weldoener –de mond vol van wat hij allemaal heeft geschonken– zich omstandig laat fotograferen, staand tussen een „dankbare” achterban: „Say cheese”.