Honden kunnen de mens enorm helpen. Geregeld komen de dieren in het nieuws – denk aan de jack russell Patron in Oekraïne, die een medaille kreeg van president Zelensky voor het opsporen van mijnen. En aan de reddingshonden die na een aardbeving mensen onder het puin vandaan halen. Wat maakt een hond een goede werk- of hulphond? Ras, formaat en karakter spelen een rol, en een hond moet goed te trainen zijn.

Werklust. Die eigenschap zien trainers van honden voor speciale doeleinden graag. Het maakt de dieren geschikt om mensen te helpen, privé of in het werk. Bij het opsporen van inbrekers bijvoorbeeld, bij het openen van deuren, het wegjagen van wolven of het vinden van vermiste personen.

Maar er zijn meer eigenschappen waaraan goede hulphonden moeten voldoen. Ook het ras speelt mee. Kuddebeschermingshonden zijn relatief nieuw in Nederland. Waar gewone herdershonden de kudde moeten hoeden, is het de taak van de kuddebeschermingshonden om wolven bij de kudde weg te houden. Daarvoor is onder meer het ras Mastin Español de Trabajo geschikt. De dieren komen uit oude werklijnen en zijn opgegroeid in gebieden waar wolven nooit zijn weggeweest, zoals de Roemeense Karpaten of de gebergtes van Italië en Spanje. Sinds een aantal jaren worden ze ook in Nederland ingezet.

Herders doen het goed als politiehond. „Vooral de Mechelse herder en kruisingen daarvan zijn vaak geschikt. Dat is deels te danken aan het gericht fokken op honden met grote werklust”, zo is te lezen op de website van de politie. De politie traint onder meer surveillancehonden en speurhonden.

Voor reddingshonden is het belangrijk dat de hond fysiek sterk is; hij moet lichamelijke inspanning aankunnen. „Een reddingsoperatie speelt zich vaak af in zwaar terrein”, aldus reddingshonden.nl. 
Daarnaast moeten reddingshonden doorzettingsvermogen hebben. Ook voor dit soort hulpverlening zijn herders heel geschikt. Maar retrievers of kruisingen hiervan kunnen het werk eveneens goed aan. Ze worden getraind om lichaamsgeur van mensen te herkennen. „Maar het belangrijkste is misschien nog wel dat de hond graag wil werken en het leuk vindt om opdrachten te doen met zijn geleider.”

De Duitse herder, de labrador retriever en de golden retriever zijn geliefd bij KNGF Geleidehonden. Deze organisatie fokt, socialiseert en traint hulphonden, en begeleidt cliënten met hun hond. Deze cliënten zijn mensen met een beperking. KNGF wil ze een beter leven geven met een professioneel opgeleide hond. De honden moeten best wat belangrijke eigenschappen hebben: vriendelijk, stabiel, mens-/baasgericht, werklustig en goed te trainen. Maar ook het formaat is van belang, meldt KNGF: „Zo moet de blindengeleidehond groot genoeg zijn om zijn visueel gehandicapte baas veilig te geleiden op straat. Stel dat er onverwacht een greppel is die de doorgang verspert, dan heeft de hond geleerd standvastig te weigeren om door te lopen (en zijn baas mee te nemen naar een veilige doorgang).”

Eén ding hoeven de honden niet te leren, daarin zijn ze al kampioen: ruiken. Honden hebben tussen de 125 miljoen en 300 miljoen geurreceptoren; de mens moet het doen met 5 miljoen. Bovendien kan een hond met het linker- en het rechterneusgat apart ruiken waardoor hij kan bepalen waar een geur vandaan komt. Vandaar dat honden zulke goede speurneuzen zijn.