Ziet u de oprichting van de staat Israël ook als een Godswonder? vroeg het RD (30-9) aan drie theologen. Prof. dr. Bernhard Reitsma antwoordde: „Voor mij is het heel problematisch om iets als een Godswonder te bestempelen waarbij een groot deel van mijn broeders en zusters slachtoffer zijn geworden.” Dat Reitsma opkomt voor christelijke slachtoffers en de keerzijde laat zien, is echt nodig. Maar dan zonder kortsluiting.

Want wat veroorzaakte die ramp? Niet de oprichting van de staat Israël, met steun van de Verenigde Naties, op 14 mei 1948. Wel een aanval van vijf Arabische landen die dat ”wonder” wilden uitroeien. Vele Arabische Palestijnen vluchtten toen in paniek. Deze ”ramp” (nakba) wordt elk jaar op 15 mei herdacht. De vluchtende Palestijnen volgden de ”groot-moefti”, die Hitler steunde bij de Shoah (en Hitler zou hém een keer helpen…). Ook Arabische kerken waren tegen de nieuwe staat. En er waren christelijk-Arabische dorpen in Galilea die hun strijdgroepen erbuiten hielden. Er zijn ook minder christenen (20 procent) dan moslims (40 procent) gevlucht.

Laten we ons het ondenkbare eens voorstellen: dat ook de Arabieren het VN-plan voor de oprichting van de staat Israël meteen hadden aanvaard (later deden ze dat alsnog). Dan had er geen nakba plaatsgevonden. Dan hadden zij meer grond behouden dan nu en een eigen staat kunnen stichten. De Onafhankelijkheidsverklaring waarmee Israël werd opgericht, bood de Arabieren vrede. De vluchtelingentragedie bleef, maar aan de andere kant kwamen er even veel Joodse vluchtelingen uit Arabische landen naar Israël.

Onze eerste Israëlreis werd geleid door Samuel Doctorian, de Armeense stichter van de Bijbellandzending (in Libanon). Hij had als kind in 1948 voor Israël moeten vluchten, maar dacht Bijbels over Israëls herkomst en toekomst. Zo zijn er ook Arabische christenen die Bijbels over Israël denken.

Esther

De achterliggende vraag is hoe we aankijken tegen het zionisme, het streven naar een onafhankelijke Joodse staat. Dat was een seculier en geen religieus streven. Rabbijnen waren ertegen. Theodor Herzl, de vader van het zionisme, citeerde geen Bijbelteksten. Hij zag alleen een herrijzing van de tijd van de Makkabeeën (Joodse opstandelingen in de 2e eeuw voor Christus die streden tegen de vergrieksing van Juda en Israël). Ook in de Onafhankelijkheidsverklaring werd de Naam van God erbuiten gelaten. Voor de religieuze minderheid in Israël bedacht David Ben Goerion, Israëls eerste premier, het alternatief ”Rotssteen Israëls”. Latere rabbijnen zagen in ”14 mei 1948” wel een ”begin van de verlossing”.

De vraag blijft: Kan een seculier nationalisme uit God zijn? Tijdens onze tweede Israëlreis zorgde prof. Hartman voor een eye-
opener: Niet als Exodus, wel als Esther. Niet door een sterke arm, wel in de anonimiteit. In het Bijbelboek Esther komt de Naam van God niet voor, maar tussen de regels door blijkt wel Zijn werk. En de profeet Ezechiël bad de Geest, na het wonder van de samenvoeging van de dorre doodsbeenderen, om een tweede wonder: dat Israëls ogen zouden opengaan voor de Messias (Ezechiël 37).

Kan een Godswonder samengaan met slachtoffers? Bij de bevrijding van Nederland in 1945 duidde dr. K.H. Miskotte Hitlers ondergang met Psalm 92: „Gods vijanden vergaan.” Hij dacht aan de Joodse slachtoffers. De geallieerde leiders deden dat ook. Maar er waren in de oorlog ook christen-slachtoffers in Duitsland. Ook leerlingen van de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer sneuvelden. Door geallieerde bombardementen gingen in Duitsland ook kerken in vlammen op. Miskotte kon dat weten.

Is er een Bijbelse tegenhanger? Dat David de gezalfde koning van Israël werd, blijft een Godswonder. Maar op Gilboa sneuvelde niet alleen de tiran Saul maar ook Davids hartsvriend Jonathan. En wat zong hij? „Hoe zijn de helden gevallen.” Zonder onderscheid noemde David hen „die geliefden”. Intussen is deze rouwklacht, deze klaagzang, weer op heel aangrijpende wijze actueel geworden.

De auteur is hervormd emeritus predikant. Hij schreef ”Kerk- en wereldgeschiedenis van de twintigste eeuw”, met aandacht voor Israël.