Elon Musks Neuralink: baanbrekende technologie of ethische nachtmerrie?
Elon Musk laat met hersenimplantaten van zijn bedrijf Neuralink lammen lopen, blinden zien en doven horen. Een dubieuze ontwikkeling waaraan grote ethische bezwaren kleven.
De Amerikaanse multimiljardair werpt zich geregeld op als redder van de mensheid. Met Tesla, tunnelboorbedrijf The Boring Company, socialemediaplatform X, en ook met Neuralink. In de toekomst kunnen mensen met verlammingen door ALS, MS of een beroerte via zo’n implantaat van Neuralink hun gedachten aan anderen kenbaar maken. Een implantaat verbindt de hersenen draadloos met apparaten buiten het lichaam. Maar aan het laatste bedrijf zitten ook heel dubieuze kanten. „Doodeng”, noemt columnist Ilyaz Nasrullah Musks plannen met Neuralink in Trouw.
Dat Neuralink geen luchtkastelen bouwt, blijkt wel uit de resultaten. Via zo’n implantaat liet het bedrijf apen een computerspel spelen door het apparaat te besturen met hun hersenen. Na jaren van experimenteren op muizen, ratten, varkens en apen is Neuralink klaar voor proeven op mensen. Maar daaraan zitten nogal wat haken en ogen. Vooral omdat de omgang van het bedrijf met dierenwelzijn nogal zorgwekkend is.
De leiding gaf toe dat de experimenten van Neuralink op de universiteit van Californië de afgelopen jaren de dood van acht dieren hebben veroorzaakt. Maar persbureau Reuters dook afgelopen jaar diep in de materie en haalde heel andere, schokkend grote aantallen boven tafel. Hoewel Neuralink een geruststellende verklaring uitbracht, rapporteerden klokkenluiders sinds 2018 maar liefst 1500 gevallen van dierlijke slachtoffers. Vooral overhaaste experimenten kostten veel proefdieren het leven door infecties of andere bijwerkingen.
Dierenmishandeling
Na een rechtszaak in maart, waarin Neuralink werd vrijgesproken van dierenmishandeling, gaf de Amerikaanse voedsel- en warenautoriteit FDA het bedrijf groen licht om proeven op mensen uit te voeren. „We zijn verheugd om te kunnen mededelen dat we de goedkeuring van de FDA hebben gekregen om onze eerste klinische studie bij mensen te lanceren!” tweette Neuralink op 25 mei. Twee maanden eerder wees de FDA een verzoek nog af. Neuralink kon toen de veiligheid van de gebruikte lithium-ionaccu niet garanderen, en het was onduidelijk of de bedrading uit de hersenen kon worden verwijderd zonder deze onherstelbaar te beschadigen.
Sinds vorige week werft Neuralink proefpersonen met ALS of een andere verlammingsziekte voor het zogeheten Prime-onderzoek. Zij krijgen in hun schedel een implantaat zo groot als een euromunt, een zogeheten brain-computerinterface (BCI). Een specialistische operatierobot, de R1, die Neuralink voor dit doel heeft ontwikkeld, installeert het hersenimplantaat operatief onder de schedel. Ragfijne stroomdraadjes verbinden de interface met 3000 elektroden in de verschillende hersengebieden. De gehele installatie gebeurt onder plaatselijke verdoving en duurt maar een halfuur. Het implantaat meet „de elektrische signalen die door neuronen worden uitgezonden. De snelheid en patronen van die signalen vormen ten slotte de basis voor beweging, gedachten en herinneringen”, verklaarde Musk.
Cursor besturen
De proefpersonen kunnen vervolgens met hun gedachten een computercursor of toetsenbord besturen. Andersom kunnen de apparaten ook delen van de proefpersonen aansturen. Aanvankelijk was het onderzoek bedoeld om mensen met een verlamming te helpen. Met hersenimplantaten kan het bedrijf mogelijk ook mensen met obesitas, autisme, depressie, schizofrenie, parkinson, epilepsie van hun klachten afhelpen. „Het is als een Fitbit (fittnesstracker, BvdD) in je schedel met kleine draadjes”, zei Musk tijdens de productdemonstratie.
Maar daarbij blijft het niet; Neuralink wil in de toekomst ook gezonde mensen voorzien van een technische uitbreiding. Ook zij moeten met een implantaat draadloos kunnen communiceren met de digitale wereld om hen heen. Met een implantaat kunnen ze niet alleen hun geheugen uitbreiden met een externe harde schijf, maar ook razendsnel nieuwe vaardigheden uploaden en telepathisch communiceren met hun autonome auto.
Smartphone
Deze ontwikkeling staat nu nog in de kinderschoenen. Maar volgens Musk wordt een brein-computerinterface straks net zo gewoon als een smartphone. Surfen op het web met behulp van onze hersenen en telepathisch communiceren via een chip worden de norm, meent de Amerikaanse miljardair. In de toekomst zullen mens en computer gaan samenwerken en hun kennis en ervaring delen.
Als de mensheid niet meegroeit met de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, zal ze op den duur gaan achterlopen op de techniek, verwacht Musk. „Mensen moeten samensmelten met machines om te voorkomen dat ze als apen worden.”
Deze ontwikkeling moet slimmere en krachtigere mensen opleveren. Maar wie zit hierop te wachten? Op Cybernews.com vraagt IT-veranderingsmanager Neil Hughes zich af hoe het zal voelen als de kunstmatig intelligente tekstgenerator ChatGPT straks als een tweede inwendige stem gaat communiceren met de menselijke geest. Denkbeeldig is dat niet. ChatGPT kan sinds kort immers ook zien, horen en spreken. Een vertaalcomputer is dan ook niet meer nodig. Kunstmatige intelligentie zegt het inwendig voor, en de mens praat het simpelweg na.
Menselijke lichamen kunnen in de toekomst een upgrade krijgen om te voorkomen dat ze verouderd of versleten raken. Musk sluit dan ook niet uit dat brain-computerinterfaces de menselijke geest en kunstmatige intelligentie (AI) laten samensmelten, waardoor een mens „een AI-verlengstuk van zichzelf krijgt”. De mens is evolutionair gezien immers „werk in uitvoering”.
Het onderscheid tussen mens en techniek vervaagt door deze ontwikkeling steeds meer. De samensmelting, ook wel cyborg genoemd, is een vorm van mensverbetering (human enhancement).
Gedachtepolitie
Dat roept allerlei nieuwe vragen op, realiseert IT’er Hughes zich. Krijgen bedrijven, overheden of hackers straks toegang tot de meest intieme gedachten en ervaringen? Kunnen ze de mensheid hiermee onderwerpen aan een vorm van toezicht, manipulatie en controle, waar een dictator nu nog van droomt? Komt er een gedachtepolitie? Ontstaat er een techno-eliteklasse met enorme macht en privileges?
Jason Thacker, ethicus bij The Ethics and Religious Commission van de Amerikaanse Southern Baptist Convention, legt de vinger bij Musks manier van denken. Dat is gebaseerd op „een materialistisch en evolutionair wereldbeeld”. Musk wil de evolutie van de mens een handje helpen. De levensvisie hierachter is het zogeheten transhumanisme. „Musk probeert, samen met vele andere transhumanisten, onze kwetsbare mensheid te verbeteren.”
En dat gaat ver. Net als de Franse filosoof René Descartes vatten transhumanisten de mens op als een dualiteit van geest en lichaam. Ze zien de geest als „software” en het lichaam als „hardware”. De echte persoonlijkheid bestaat uit geest, gedachten en emoties. Het lichaam is een soort container, die kan worden veranderd of vervangen door een andere. De menselijke geest kan dan worden geüpload in een robot, en digitaal eeuwig voortleven, ook als het lichaam dood is. De presentatie van de zelflerende mensachtige robot Optimus van Tesla vorige week laat zien welke kant die ontwikkeling op gaat. De mogelijkheden daarvan imiteren de menselijke capaciteiten behoorlijk levensecht.
Ethische bezinning
Door de snelheid waarmee deze technologie zich ontwikkelt, en de complexiteit ervan, lopen wetgeving en ethische bezinning hopeloos achter. Hughes: „Het is dus misschien tijd om onze voet van het gaspedaal te halen en de snelheid van de technologische veranderingen te verminderen.” Hij pleit voor „verantwoordelijkheid en voorzichtigheid”.
Ethicus Thacker gaat nog een stap verder. „De mens heeft waarde omdat hij door God is geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis. Ons lichaam hoeven we niet in diskrediet te brengen, alsof het niet over de capaciteiten beschikt die we nodig hebben om op te bloeien. Dan zou Christus als Mens ook tekortkomingen hebben gehad.”
Het christelijk wereldbeeld is zo veel „rijker en samenhangender” dan dat van Musk, stelt Thacker. Het is een „ethisch raamwerk dat de waardigheid en het respect van ieder mens hoog in het vaandel draagt”. Mensen zijn „belichaamde zielen die, als ze tot Christus behoren, de ultieme ‘upgrade’ zullen krijgen: verlossing op Gods tijd door Gods kracht”.
