Mochten er nog twijfels zijn over de betrouwbaarheid van Tunesië als partner in een migratiedeal met Europa, dan heeft het land daar deze week zelf bedreven een einde aan gemaakt. Tunis weigerde een delegatie van het Europees Parlement toegang tot het land, zonder opgave van reden. Dat de delegatie van linkse politici onmiskenbaar kritisch is op de deal, doet niets aan de ernst van de weigering af. Integendeel: door critici te ontvangen en te woord te staan, had Tunesië kunnen bewijzen dat er met het land valt te praten én dus deals te sluiten zijn.
Het incident volgt op een kritische evaluatie van de migratiedeal in het Europees Parlement, eerder deze week. De overeenkomst die demissionair premier Mark Rutte, zijn Italiaanse collega Giorgia Meloni en de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen in juli sloten, is van meet af aan voorwerp van kritiek geweest. Brussel beloofde de Tunesische president Kais Saied financiële steun om de kwakkelende Tunesische economie er bovenop te helpen. In ruil daarvoor zou Tunis mensen tegenhouden die de EU via de Middellandse Zee willen bereiken.
In het Europees Parlement zijn de meningen erover verdeeld, maar leeft er sowieso brede onvrede over de totstandkoming ervan, buiten het Europees Parlement om. Het parlement mag uiteindelijk nog stemmen over de deal, maar kan daarmee geen deuk meer in een pak boter slaan. De status van de overeenkomst is namelijk die van een politieke afspraak en daarmee gaat het dus niet om wetgeving. Ofwel: het parlement heeft er geen zeggenschap over en kan er ook niets meer aan verhapstukken.
Een deel van het Europees Parlement hekelt de overeenkomst inhoudelijk en voert onder meer aan dat Saied een repressief bewind voert tegen migranten. Een ander deel, meer ter rechterzijde, is blij met de deal, maar wijst erop dat er vooralsnog weinig van terechtkomt. Het aantal migranten vanuit Tunesië is sinds juli inderdaad allesbehalve afgenomen. Deze week ontving het Italiaanse eiland Lampedusa zelfs zo veel migranten uit het land dat het de toestroom simpelweg niet meer kon bolwerken.
Deze piek aan migranten op Lampedusa heeft verschillende oorzaken, waaronder het gunstige weer, maar staat niet op zichzelf. Het heeft er alle schijn van dat de algehele toename van migranten uit Tunesië alles te maken heeft met de manier waarop Saied hen behandelt en tot paria’s in de samenleving maakt. Een overeenkomst met zo’n regering is feitelijk dweilen met de kraan open.
Terechte vraag is wat de alternatieven zijn. Onmiskenbaar is de beheersing van migratie een van de heetste hangijzers voor Europa. Maar juist daarom is het zaak daarover democratische besluiten te nemen, dus het Europees Parlement en zeker de Europese Raad –de regeringsleiders van de lidstaten– erbij te betrekken. Dat kan dit soort onvoldragen overeenkomsten wellicht voorkomen.
