Zo naar het eind van de zomer toe is het een herkenbare situatie. Een kind dat het ene moment nog ontspannen van zijn limonade geniet, rent vlak daarna in paniek over het terras, op de vlucht voor een geel-zwarte zweefvlieg.

Zweefvliegen zijn eenvoudig van wespen te onderscheiden. Ze zien er net een beetje anders uit en ook hun manier van vliegen verschilt. Zie je een ‘wesp’ stil in de lucht hangen, dan is het gegarandeerd een zweefvlieg. Wespen kunnen dat niet.

Angst voor wespen is goed te begrijpen en tot op zekere hoogte ook nuttig. Een wespensteek is pijnlijk en soms zelfs dodelijk. Spinnen kunnen ook gevaarlijk zijn, maar in onze streken hebben we weinig kwaad van hen te duchten.

Toch zijn veel mensen bang voor spinnen. Zo bang zelfs dat ze door hun angst in het dagelijks leven niet normaal kunnen functioneren en er sprake is van een fobie.

Binnen het hele spectrum van fobieën neemt de biofobie een kleine, maar wel groeiende plaats in. Dat blijkt uit recent Fins onderzoek naar internetzoek-
opdrachten waarin buitensporige angst doorschemert (Ricardo Correia, Universiteit van Turku). Een spinnenfobie is de meest voorkomende biofobie, maar ook veel andere organismen leveren onevenredig veel angst en afkeer op. Kikkers en slangen bijvoorbeeld, en micro-organismen en parasieten.

Veel is er niet over de oorsprong van biofobieën bekend, maar de laatste jaren neemt het onderzoek naar deze vorm van angst wel toe. Reden voor een groep Japanse onderzoekers om er eerder deze zomer, onder leiding van ecoloog Masashi Soga van de Universiteit van Tokio, een opiniestuk aan te wijden in het vakblad Trends in Ecology & Evolution.

Op grond van recent onderzoek waarschuwen de wetenschappers voor het ontstaan van een vicieuze cirkel. De moderne mens komt weinig in aanraking met de natuur en heeft op dit punt ook niet veel kennis. Angst voor het onbekende werkt mijding in de hand, waardoor er nog minder parate kennis is en de weerzin voor de natuur alleen maar toeneemt.

Die redenatie klinkt logisch. Als je niet weet dat brandnetels prikken, loop je er in je korte broek dwars doorheen. Logisch dat je dan niet snel een fervent wandelaar wordt. Wie een brandnetel al niet herkent, weet waarschijnlijk ook niet dat hij direct op zoek moet naar weegbree. Het sap in de bladeren van deze veelvoorkomende plant biedt verlichting. Dat is voor weinig natuurliefhebbers een geheim, maar het zal een nieuweling niet helpen.

De onderzoekers delen ook hun zorg op het gebied van natuurbehoud. Wie de natuur of een deel daarvan bedreigend vindt, zal minder snel het nut inzien van het behoud van soortenrijkdom. Waarom zou je tijd, geld en energie steken in een gebied vol insecten die jou als dank daarvoor alleen maar steken of bijten, vragen de Japanners zich af.

De onderzoekers roepen beleidsmakers op hun best te doen om natuurmijders naar buiten te krijgen, zodat de vicieuze cirkel wordt doorbroken. Dat is nog niet zo makkelijk, merken ze op. Toenemende verstedelijking werkt het ontstaan van biofobieën juist in de hand. De grote invloed van de massamedia helpt ook al niet. Het nieuws van een dodelijke spinnen- of slangenbeet aan de andere kant van de wereld is in minder dan geen tijd wijdverbreid.

Ook de rol van de ouders is belangrijk. Met een vader die geen spinnen buiten de deur durft te zetten en een moeder die haar kind schoon wil houden, kom je niet veel verder.

Vroeg beginnen geeft de meeste garantie, leert de uitkomst van een Sloveens onderzoek dat de Japanners aanhalen. Wanneer kinderen al in de peuterleeftijd met padden kennismaken, staan ze als basisschoolkind een stuk minder negatief tegenover deze monsterachtige amfibieën.

Werk aan de winkel dus, want het mes snijdt aan twee kanten. Natuurbeleving en een gezonde leefstijl gaan vaak hand in hand. Al is het alleen al omdat er een flinke dosis wandelen, klimmen en klauteren aan te pas komt.