Hoe kwam u erachter dat u een nazaat bent van deze theoloog-dichter?

„In onze familie was dit altijd wel min of meer bekend. Toen ik een jaar of veertien, vijftien was, ging ik me er meer voor interesseren. Als we in mijn jeugd –ik ging vaak in Barchem op vakantie– gingen fietsen, reden we ook wel door Eibergen, de plaats in de Achterhoek waar Willem Sluiter (1627-1673) lange tijd predikant was. Dan lazen we op de gedenksteen op de kerk zijn naam. We hebben ook weleens in de consistorie naar een schilderij van hem gekeken; dat hangt nu in museum De Scheper. Ik stam in rechte lijn van hem af en behoor tot de negende generatie na Willem.”

Hebt u affiniteit met zijn gedachtegoed?

„Nee. Mijn familie is al sinds een paar geslachten onkerkelijk. Ook persoonlijk deel ik, als humanist, het Godsgeloof van Willem Sluiter niet. Van huis uit ben ik politicoloog en ook een beetje historicus. Als zodanig heb ik interesse in de persoon en het werk van deze dominee-dichter, ook omdat ik via hem zicht krijg op het Achterhoekse leven in die tijd.”

Hoe kwam u erbij zich te verdiepen in Sluiters lofdicht op Maria?

„Door Arend Jan Heideman, regionaal historicus en propagandist van de Achterhoek, die een biografische schets over Sluiter schreef. Met hem werk ik regelmatig samen, ook in de voorbereiding van een expositie over Willem Sluiter, die vanaf 1 december tot eind januari te zien is aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Op 28 december is het 350 jaar geleden dat hij overleed.

Toen Heideman erachter kwam dat een Amerikaanse cultuurhistorica, Elissa Auerbach, in 2009 promoveerde op de ontvangst van Maria in het zeventiende-eeuwse Nederland en dat zij in haar studie veelvuldig verwijst naar het werk van Sluiter, zei hij: dat is een mooi klusje voor jou, Peter. Jij kunt dit wel beoordelen.

Zodoende ben ik erin gedoken en heb ik er een artikel over geschreven, want het bleek erg interessant wat Auerbach, tegenwoordig hoogleraar kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Georgia, over deze thematiek te berde brengt.”

Wat dan bijvoorbeeld?

„Zij betoogt dat protestanten zich na de Reformatie opnieuw moesten verhouden tot Maria, de moeder van Jezus. En dat zij een nieuwe blik op haar ontwikkelden, die zich het eerst uitte in de beeldende kunst. Op schilderijen en tekeningen werd Jezus’ moeder door protestanten veel wereldser, aardser en gewoner afgebeeld. Daarna zag je de nieuwe visie op de moeder Gods ook terugkomen in theologische en filosofische geschriften. Een daarvan was het lofdicht van Sluiter, getiteld ”Lof der heilige maagt Maria”.

Met dit maar liefst 1648 regels tellende gedicht wilde de predikant, die in de traditie van de Moderne Devotie stond, laten zien dat de kritiek van rooms-katholieke zijde, namelijk dat calvinisten geen respect hadden voor Maria, de moeder van Jezus, onterecht was. Maria was voor protestanten geen persoon die zij aanbaden, schrijft Sluiter, maar wel iemand die het bewonderen waard was. Maria bleef als deugdzame vrouw en als moeder van Jezus voor hen een groot voorbeeld.”

Hoe werd het gedicht destijds ontvangen?

„Door rooms-katholieke tijdgenoten, meer bij functionarissen dan bij leken, met verontwaardiging en boosheid. Opvallend is dat latere katholieken, in de twintigste eeuw, juist op een positieve manier naar dit werk gingen verwijzen.

Protestanten reageerden meteen positief en instemmend. Sluiter vroeg, voor hij zijn lofdicht publiceerde, eerst toestemming aan de classis. En hij kreeg die ook. Zoals bekend heeft de dogmaticus prof. dr. Arnold Huijgen recent, via zijn boek ”Maria. Icoon van genade”, als protestant weer aandacht gevraagd voor de persoon van Maria. In zijn boek noemt hij Sluiter en zijn lofdicht niet. Maar dat is begrijpelijk, omdat hij niet zozeer voor een cultuurhistorische, maar voor een theologische insteek heeft gekozen.”

Peter Sluiter, betrokken bij de voorbereiding van een expositie over predikant-dichter Willem Sluiter