De vorming van een paars kabinet, bijna acht jaar geleden, werd door de gereformeerde gezindte met angst en beven gadegeslagen. Al snel bleek dat op ethisch terrein Kok I en Kok II inderdaad een ravage aanrichtten. Hoe reageren kerkelijke opinieleiders op de val van het kabinet?
L. M. P. Scholten, Gereformeerde Gemeenten in Nederland
„Om 16.15 uur dinsdagmiddag hoorde ik dat het kabinet was gevallen. Ik keek ervan op, omdat het NIOD-rapport toch weinig nieuws heeft opgeleverd. Dat politiek en legertop schromelijk hebben gefaald en dat Nederland zich weg moet schamen vanwege het vertrouwen dat de mensen van Srebrenica blijkbaar in ons hadden en dat wij geschonden hebben, dat alles wisten we zeven jaar geleden toch ook al?
Mijn eerste gedachte dinsdagmiddag was: Gods adem heeft ze verstrooid. Die gedachte kwam ook later telkens weer op, toen ik over de toedracht nadacht. Wie had voor de presentatie van het NIOD-rapport verwacht dat het kabinet-Kok II de eindstreep niet zou halen? Onverwacht is het gevallen. Niet door Fortuyn, niet door de oppositie van de christelijke partijen, niet door een verkiezingsnederlaag, niet door demonstraties. Het is gegaan als met de Armada, de onoverwinnelijke Spaanse vloot, die in 1588 op weg naar Nederland niet door mensenhanden, maar door een storm verging. Gods adem had ze verstrooid.
Nooit eerder hebben we een kabinet gehad dat zo doelbewust gewerkt heeft aan de ontkerstening van onze samenleving als deze ministersploeg. De achterliggende jaren zijn een aaneenschakeling geweest van welbewuste plannen om het christelijk element uit onze wetgeving weg te halen, van euthanasie en homohuwelijk tot de laatste oprisping van minister Van Boxtel over artikel 23 van de Grondwet.
Er zullen best allerlei analyses bestaan over hoe de val van het kabinet plaats heeft kunnen vinden. Maar ik krijg toch de indruk dat er in de ministerraad opeens een soort verblinding is ontstaan; incidenten hebben zich aaneengeregen; men kon er niet meer uitkomen en men heeft het zaakje laten ploffen.
Velen hebben voor het einde van dit kabinet gebeden. En dan plotseling gebeurt het. Die gang van zaken heeft voor mij een grote symbolische waarde. Gods adem heeft ze verstrooid.”
Prof. dr. H. J. Selderhuis, Christelijke Gereformeerde Kerken
„Ik heb geen goed gevoel bij de val van deze ministersploeg. Volgens mij zijn er wel eerdere gelegenheden geweest waarbij het kabinet om wezenlijker dingen had kunnen aftreden. Nu wekt het de indruk een excuus te zoeken om bij de verkiezingen van 15 mei toch nog goed weg te komen. Of om aan debatten over andere hete hangijzers te ontkomen. Naar mijn mening had men een open debat met de Tweede Kamer af moeten wachten.
Eindelijk gerechtigheid? Nee, in dat kader wil ik niet denken. Gerechtigheid is ook dat we als reformatorisch volksdeel dit kabinet verdiend hadden, door zo weinig uit te stralen van de liefde van Christus.
Laten we ons geen illusies maken en niet te hard juichen. Want de geest van paars heeft zich wel gevestigd in de maatschappij en in de harten van mensen. Dat is niet zomaar weg. Die trein is gisteren, met de val van het kabinet, echt niet tot stilstand gekomen. Wat de langetermijngevolgen van dit alles zijn, beseffen wij waarschijnlijk nog niet goed.
In de achterliggende jaren is in de publieke sfeer alles wat met het christelijk geloof te maken had afgezakt naar het niveau van: iedereen heeft evenveel recht op zijn waarheid. Er is een enorm religieus indifferentisme. In veel gevallen worden christelijke normen en waarden zelfs nog lager ingeschat dan seculiere opvattingen.
Ik had die ontwikkeling wel verwacht, maar niet dat die zó snel zou gaan. Het is een teken dat het Nederlandse christendom voor een deel hol was.
Dat brengt me meteen bij een positief gevolg van het paarse tijdperk. Het heeft ons christenen laten zien dat voorrechten niet vanzelfsprekend zijn. Het heeft ons gedwongen positie te kiezen, voor de naam van Christus uit te komen. Sommige kerken hebben onderling toenadering gezocht en christelijke partijen gingen samen. Dat is ook een gevolg van paars.”
Ds. W. Silfhout, Gereformeerde Gemeenten
„Mijn gevoelens bij de val van paars zijn tweeslachtig. Als je ziet op al het kwaad dat dit kabinet in zedelijk opzicht gebracht heeft, kun je alleen maar blij zijn. Maar tegelijkertijd is het maar zeer de vraag of dit het startschot is voor een andere koers in de landspolitiek.
De zevenenhalf jaar dat PvdA, VVD en D66 ons land bestuurden, vormen een zwarte bladzijde in onze geschiedenis. De in ethisch opzicht slechte wetsvoorstellen hebben ook in het reformatorische volksdeel diep ingegrepen. Ik denk in het bijzonder aan abortus, euthanasie, afschaffing van het bordeelverbod en -niet in de laatste plaats- aan het homohuwelijk. Met deze thema’s is paars voortvarend aan de slag gegaan, terwijl andere grote vraagstukken, zoals dat van de vluchtelingen, niet goed zijn opgepakt. Dat de economische groei op het conto van dit kabinet geschreven kan worden, staat niet vast.
De achterliggende jaren laten een ontaarding van het morele besef van ons volk zien; een ontwikkeling waarin de regering ons is voorgegaan. In mijn ogen hebben deze twee kabinetten gebruikgemaakt van de teloorgang van normen en waarden in de samenleving en daar handig op ingespeeld. Zo heeft met name D66 op ethisch terrein kunnen scoren.
Dat paars niet goed zou zijn voor ons land, verwachtte ik in 1994 al, maar al heel snel daarna kreeg ik het gevoel dat het nog erger zou worden dan ik dacht. Met name toen men met de notitie leefvormen, door een eerder kabinet voorbereid, aan de slag ging, sloeg de schrik mij om het hart.
Maar we mogen er niet mee volstaan met de vinger naar de politiek te wijzen. In de hele maatschappij treedt verloedering op. De diepste oorzaak van de ellende is dat we God en Zijn Woord vergeten hebben en ons niet meer door Hem laten gezeggen.”
Drs. P. J. Vergunst, Nederlands hervormd
„In ons naoorlogse parlementaire verleden hebben veel kabinetten de eindstreep niet gehaald. Ik betreur het beslist niet dat het Kok niet gelukt is voor de tweede keer de vier jaar vol te maken, al had ik liever dat het kabinet gevallen was over een ander thema dan de verantwoordelijkheid voor Dutchbat in Srebrenica.
Het eerste kabinet-Kok heeft de economisering van het leven verder bevorderd, denk aan minister Wijers en de Winkeltijdenwet, waardoor de egoïstische moraal en genotscultuur in ons land toenamen. Daarbij werd de stem van de kerk steeds minder gehoord en werd godsdienst uit het publieke leven geweerd.
Het tweede kabinet-Kok heb ik als nog schokkender ervaren. Het was een periode waarin paars zijn ware gelaat toonde. In het najaar van 1999 discussieerden we er zelfs over of de regering aan christelijk Nederland de oorlog heeft verklaard. Het ging toen over een wetsvoorstel van minister Borst om een zwangerschap ook na 24 weken nog te mogen afbreken en om jongeren vanaf twaalf jaar het recht op zelfbeschikking te geven inzake euthanasie. Dat laatste voorstel mag dan teruggenomen zijn, de euthanasatiewet is vorig jaar wel aanvaard.
Nemen we ook de huwelijkswetgeving erbij, dan is dit het kabinet dat Nederland verder en sterker losgesneden heeft van zijn wortels, vervreemd heeft van de christelijk historische traditie. De beschermwaardigheid van het leven was bij dit kabinet niet veilig.
Ondertussen krijgt een volk de regering die het verdient. Daarom zijn de uitspraken van D66’er Van Boxtel over het bijzonder onderwijs wel schokkend, maar beschaamt het temeer als blijkt dat velen van ons volk de paarse levensvisie delen. Het noopt christenen in ons land temeer tot gebed voor de overheid. Ook dringt het ons om geen schijnveiligheid en schijnzekerheid te zoeken in de laatste resten christelijke cultuur, maar ons innerlijk voor te bereiden op het leven met God in een godloze cultuur. Dat geldt ook en juist de jongeren.”
