Voorafgaand aan de totstandkoming van Rutte IV is er al sprake van een vertrouwenscrisis. Al in de eerste fase van de kabinetsformatie blijkt er achter de schermen te zijn gesproken over Pieter Omtzigt, de CDA’er die de toeslagenaffaire aan het licht bracht. Afgaande op een gespreksverslag blijkt Rutte te hebben gezegd: „Je moet wat met Omtzigt. Minister maken”, of woorden van gelijke strekking.

Politiek Den Haag is in alle staten. Het debat dat daarop volgt, op 1 april, overleeft premier en VVD-voorman Rutte ternauwernood.

Het vertrouwen in Rutte daalt naar een dieptepunt. De toenmalige ChristenUnie-leider Segers wil niet meer met de VVD-voorman in zee. Na een interventie van PvdA-coryfee en staatsman Tjeenk Willink, groeit langzaam het vertrouwen weer. De kabinetsformatie duurt 299 dagen, de langste ooit. Uiteindelijk vormen dezelfde partijen die Rutte III steunden, weer een nieuwe coalitie: VVD, D66, CDA en ChristenUnie.

Toeslagenaffaire

Het kabinet-Rutte III trad af na de presentatie van het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie over de kindertoeslagenaffaire. Het kabinet-Rutte IV heeft een ereschuld ten opzichte van de ouders die door de belastingdienst ten onrechte als fraudeur waren aangemerkt. De financiële hersteloperatie verloopt echter tergend langzaam. Dat geldt ook voor de uithuisplaatsingen. De meeste van de honderden kinderen die nu bij pleeggezinnen wonen, zijn nog niet terug bij hun ouders.

Groningen

Een vergelijkbaar dossier is de afwikkeling van de schades aan woningen in Groningen als gevolg van de gaswinning. Hier was geen parlementaire ondervraging, maar een enquête nodig om politiek Den Haag wakker te schudden. Veel schade is hersteld, maar er moet ook nog veel gebeuren. De overheid heeft toegezegd dat er versnelling komt, maar dat moet in de praktijk nog blijken.

Coronacrisis

Als het kabinet-Rutte IV in januari 2022 aantreedt, is de coronacrisis op zijn retour. In maart en april vervallen de laatste maatregelen. Maar dan begint het debat over de miljarden die zijn uitgegeven, maar waarvoor geen goede verantwoording bestaat. Er komen discussies over schimmige deals voor hulpmiddelen als mondkapjes. Ook fundamentele vragen over de inperking van grondrechten en over het nut van allerlei beperkende maatregelen komen op gang. De Kamer besluit dat er een parlementaire enquêtecommissie moet komen, maar de regeringspartijen willen daar geen Kamerleden voor aanleveren.

Oekraïnecrisis

Op 24 februari 2022, kort nadat alle beperkende coronamaatregelen waren verdwenen, viel Rusland Oekraïne binnen. De energieprijzen, die al aan het stijgen waren, schieten de lucht in en een gierende inflatie is het gevolg. Nederland stuurt onder andere voor enkele miljarden militair materieel en andere zaken naar het oorlogsgebied. De oorlog leidt tot een vluchtelingenstroom richting Nederland.

Woningcrisis

In Nederland bestaat een schreeuwend tekort aan woningen. Omdat er verhoudingsgewijs steeds minder personen in één huis wonen en toegelaten vluchtelingen ook recht hebben op een woning, zijn er veel nieuwe huizen nodig. Door de toegenomen vraag en de lage rente, liepen de laatste jaren de huizenprijzen extreem op.

Intussen is duidelijk dat de verkoop van nieuwbouwwoningen stagneert. Het doel van minister De Jonge om voor 2030 zo’n 900.000 extra woningen te hebben gebouwd, lijkt onhaalbaar.

Stikstofcrisis

Het kabinet-Rutte IV komt met hoge ambities om de stikstofuitstoot te verminderen. In het regeerakkoord is afgesproken om het jaartal waarin de stikstofdoelen gehaald moeten zijn naar voren te halen, namelijk van 2035 naar 2030. De boeren komen in opstand.

Het lukt minister Adema niet om een landbouwakkoord met de sector te sluiten. Het kabinet is nu zelf aan zet, maar vanwege de demissionaire status zijn er geen (ingrijpende) voorstellen meer te verwachten.

Asielcrisis

Na de coronacrisis komt er een nieuwe stroom asielzoekers naar ons land. In de zomer van 2022 moeten ze buiten slapen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Dat brengt de discussie op gang om asielzoekers verplicht te gaan spreiden over gemeenten. Een wet die daarvoor moet zorgen is ingediend, maar nog niet behandeld.

Op verzoek van de VVD bespreekt het kabinet extra maatregelen om het aantal asielzoekers te verminderen. Het lukt de coalitiepartners niet om daar afspraken over te maken. Zo leidt de asielcrisis tot een kabinetscrisis.