Waarover praat het kabinet met de boeren?

Kort gezegd gaat het om de toekomst van de landbouw in Nederland: welke visie heeft het kabinet daarop, welke zekerheid hebben boeren dat ze de komende decennia niet steeds opnieuw met beperkingen te maken krijgen en hoe kunnen zij na de grootschalige herinrichting van het platteland die het kabinet voorstaat straks een inkomen verdienen.

Het gaat dus niet over stikstof?

Dat is te kort door de bocht. De onrust in de agrarische sector begon in 2019, toen het vorige kabinet plannen bekendmaakte om de stikstofcrisis aan te pakken. Die crisis ontstond nadat de Raad van State het toenmalige stikstofbeleid buiten werking stelde. Om Nederland van het ‘stikstofslot’ te krijgen, is ‘stikstofruimte’ nodig. Die moet vooral uit de landbouw komen. Daar komt bij dat veel boerenbedrijven dicht bij beschermde natuur liggen. Inmiddels is duidelijk dat een deel van die bedrijven moet stoppen of verplaatsen, of de bedrijfsvoering moet aanpassen, bijvoorbeeld door minder dieren te houden.

Wie zitten er aan tafel?

In de huidige fase wordt alleen nog onderhandeld aan de zogeheten hoofdtafel. Daar moet een conceptakkoord worden gesmeed tussen kabinet, boerenorganisaties, provincies en vertegenwoordigers van supermarkten, levensmiddelenindustrie en natuurorganisaties. Dinsdag en woensdag staan de traditionele boerenbelangenorganisatie LTO en een zware kabinetsdelegatie in de schijnwerpers: zij moeten het eens worden over de resterende knelpunten.

Waarom gaat het zo moeizaam?

Het gaat om een grote zaak: de toekomst van een sector waar tienduizenden mensen direct of indirect hun brood verdienen, die impact heeft op de leefbaarheid van tal van plattelandsgemeenschappen en waar ook nog eens internationaal tegenop wordt gezien vanwege zijn innovatiekracht en zijn belang voor de voedselzekerheid van miljoenen Europeanen. De sector zelf verdedigt zijn positie met hand en tand, terwijl het kabinet krampachtig vast houdt aan coalitieafspraken gericht op natuurherstel en het van het stikstofslot halen van de Nederlandse economie.

Staan alle boeren achter deze onderhandelingen?

Nee. Actiegroep Farmers Defence Force deed vanaf het begin niet mee. Drie andere agrarische partijen zijn tussentijds weggelopen. Aan de hoofdtafel praten alleen LTO en de clubs van jonge boeren NAJK en biologische boeren Biohuis nog mee. LTO-voorzitter Sjaak van der Tak kampt ook in eigen huis met oppositie, vooral uit regio’s waar veel veehouders dichtbij kwetsbare beschermde natuur wonen, zoals de Peel, de Gelderse Vallei en de Veluwe.

Wat zijn de overgebleven knelpunten?

Vorige week zei LTO-voorman Van der Tak dat het verdienvermogen van boeren en grondgebondenheid heikele punten blijven. Dit laatste houdt in dat het kabinet een maximum wil stellen aan het aantal koeien per hectare grasland vanuit het idee dat alle mest op ”eigen land” moet kunnen worden uitgereden. Veehouders met weinig land vinden dat ze prima zelf kunnen regelen hoe ze de mest verantwoord kwijtraken, bijvoorbeeld via afspraken met akkerbouwers in de buurt. Van der Tak hamert erop dat de overheid niet alles met regels moet dichttimmeren, maar ruimte voor „ondernemerschap en vakmanschap” moet laten.

Hoe gaat het verder als er vandaag of morgen een conceptovereenkomst uitrolt?

LTO heeft van meet af aan gezegd dat de leden het laatste woord hebben. De handtekening is pas definitief als zij in meerderheid akkoord gaan. De partijen die het akkoord sluiten, hebben een inspanningsverplichting om de afspraken na te komen. Gezien alle weerstand zal een deel van agrarisch Nederland de hakken echter in het zand zetten. De onrust in de sector is zeker nog niet voorbij.