Hoe Nederland water beter kan vasthouden voor droge tijden
Na een nat voorjaar lijken regenbuien voorlopig ver weg. Nederland weet grondwater echter onvoldoende vast te houden voor tijden van droogte, waardoor straks beregening weer noodzakelijk is. Dat moet anders, zeggen deskundigen.
Te veel grondwater wordt te snel afgevoerd, stelt hydroloog Gé van den Eertwegh. Dat afvoeren gebeurt in natte perioden om wateroverlast en plassen op het land te voorkomen. Een afwateringssysteem dat nu bijvoorbeeld 1 meter onder de grond zit, zou volgens hem ook op een halve meter geplaatst kunnen worden. „Dat is een halve meter winst voor het grondwater. Daar heb je wat aan in droge tijden.”
Dat er nog steeds veel water wordt afgevoerd, heeft in zijn ogen alles te maken met de belangen van de land- en tuinbouw. Boeren mogen bijvoorbeeld vanaf half februari mest uitrijden op het land. „Hun zware machines zakken in de prut als de grond te nat is. Bovendien is natte grond ook kouder – iets wat de groei van gewassen belemmert.”
Agrariërs zouden echter profijt hebben van een hoger grondwaterpeil, meent Van den Eertwegh. Door de droogte moeten ze veel beregenen. „De vraag is dus hoe je rendabel kunt boeren op een nattere en koudere grond.” Tegelijk wijst de hydroloog erop dat het groeiseizoen door de zachtere winters in de afgelopen decennia al is vervroegd van april naar maart. „Je zou door meer water vast te houden nu de omgekeerde beweging kunnen maken.”
Brede sloten
Flip Witte, die al vijftig jaar onderzoek doet naar droogte in de natuur, pleit voor bredere, ondiepere sloten. „Om zo weinig mogelijk grond te verliezen, hebben we in Nederland gekozen voor diepe, steile sloten. Maar daarin zakt het water zo diep weg, dat de droge grond het niet meer kan opzuigen.” Bredere sloten zijn dus beter om droge zomers tegen te gaan, maar nemen ook meer land in gebruik. En daar zijn boeren niet blij mee.
„Technisch gezien kan ik het makkelijk vertellen, maar als je dit wilt rechtbreien is het onontkoombaar dat je partijen pijn doet”, erkent Witte. Toch is actie volgens de ecohydroloog nodig. „De beregening in Noord-Oost-Brabant en Limburg loopt uit de hand. Huizen verzakken en dat kost de komende 30 jaar 80 miljard euro aan herstelmaatregelen.”
Hij pleit ervoor om het stikstofvraagstuk en het waterprobleem in één keer aan te pakken. „Anders gaan boeren straks over op bomenteelt, waardoor het land helemaal wordt ontwaterd. Dan los je misschien het mestprobleem op, maar krijg je er verdroging voor terug.”
Beregeningsverbod
Een buffer om droogte te voorkomen, is juist ook voor boeren belangrijk, zegt Anne Wietse Boer, waterspecialist bij LTO Nederland. „Er kan meer water vastgehouden worden dan we nu doen”, stelt hij. „Als we zo doorgaan zal er vaker een beregeningsverbod komen en dat willen we echt voorkomen.”
Boer pleit ervoor het water niet alleen af te voeren, maar via dezelfde weg weer aan te voeren in droge tijden. Dat kan met buizen in de bodem die het teveel aan water naar de sloot brengen én in droge tijden vanuit de sloot het veld bevloeien.
Ook de industrie en drinkwaterbedrijven zijn aan zet om het waterverbruik te minderen, vindt Van den Eertwegh. Zo is voor de productie van frisdrank en bier heel veel water nodig. Fabrikanten zouden moeten minderen.
De landbouw zou op haar beurt kunnen kiezen voor gewassen die minder water verdampen of een grassoort dat beter tegen droogte kan, vindt Witte.