De ontwikkelingen volgen elkaar in snel tempo op. Oekraïne slaagt erin terrein te heroveren in Bachmoet, het stadje in Oost-Oekraïne dat al ruim negen maanden standhoudt tegen de Russen. Het Oekraïense leger heeft in pakweg vijf dagen tijd 20 vierkante kilometer terrein heroverd, waarmee de belangrijke aanvoerroute naar de stad is veiliggesteld, zeggen Britse inlichtingendiensten.

Daarmee ontstaat een tegengestelde beweging. Het Oekraïense leger boekt vooruitgang op de flanken ten noorden en ten zuiden van Bachmoet. Het Wagnerhuurlingenleger rukt op hetzelfde moment nog altijd op in het centrum van de stad. Moeizaam, maar toch.

De Oekraïense opmars is een succes, Russische troepen zijn omsingeld, verklaarde Olexander Syrskyi, de bevelhebber van de Oekraïense grondtroepen dinsdag. „De Wagner-huurlingen zijn als ratten in een rattenval gekropen.”

Voorzichtig

De vraag is of de Oekraïense vooruitgang bij Bachmoet het begin is van het langverwachte lenteoffensief. „Oekraïne zet wat zwaardere westerse wapens in bij Bachmoet”, analyseert brigade-generaal Han Bouwmeester. „Maar ik ben heel voorzichtig om dit te duiden als het begin van het lenteoffensief.”

De hoogleraar militaire operationele wetenschappen aan de Nederlandse defensieacademie NLDA ziet drie mogelijke verklaringen voor de Oekraïense vooruitgang. Of het is een lokaal Oekraïens offensief om zwakke plekken van de Russen bloot te leggen, of het verzwakte Russische leger en het Wagner-huurlingenleger –grote onderlinge rivalen– zijn tegen zichzelf aangelopen, of het is inderdaad de voorbode van het verwachte lenteoffensief.

Scenario’s

Oekraïne werkt gestaag aan de opbouw van zijn strijdkrachten. De westerse tanks en pantservoertuigen staan aan het front in de startblokken. Het is echter nog te vroeg voor een lenteoffensief, zegt president Volodymyr Zelensky. Oekraïne heeft meer wapens nodig. Zijn toernee langs Berlijn, Parijs en Londen levert Zelensky een groot arsenaal aan nieuwe wapens op.
Generaal Bouwmeester ziet twee mogelijke scenario’s voor een Oekraïens offensief: in Zaporizja in het zuiden en in Bachmoet in het oosten. Eenvoudig wordt een opmars niet, waarschuwt de hoogleraar vanaf zijn vakantieadres.

De eerste optie is dat Oekraïne vanuit Zaporizja oprukt richting Melitopol in het zuiden. „Daarmee kan Kyiv de landverbinding tussen Rusland en de Krim afsluiten.” Bij zo’n opmars kan Oekraïne aansluiten bij de partizanenoorlog rond Melitopol. De zuidelijke regio bestaat echter uit een waterrijk gebied met twee hoofdwegen die redelijk eenvoudig zijn te verdedigen door de Russen.
De tweede optie is een offensief in de Donbas, het oostelijk deel van Oekraïne. „Het Russische leger en de Wagnergroep vormen door onderlingen concurrentie geen aaneengesloten front bij Bachmoet, terwijl dat noodzakelijk is voor een effectieve verdediging”, legt Bouwmeester uit.

Onder vuur

Wagnerbaas Jevgeny Prigozjin neemt de Russische legertop vrijwel voortdurend onder vuur. „Een extreme competitie tussen Wagner en de Russen. Prigozjin wendt alle middelen aan om zich af te zetten tegen de lafaards van het Russische leger”, legt de generaal uit.

Prigozjin heeft daarbij Oekraïne aangeboden informatie prijs te geven over concentraties van Russische militairen, meldde de Washington Post maandag. In ruil daarvoor zou het Oekraïense leger zich moeten terugtrekken uit Bachmoet.

De voorgestelde deal van Prigozjin met Oekraïne zou een poging zijn van de Wagnerbaas om de gunst van Poetin te winnen door een snelle overwinning in Bachmoet mogelijk te maken, analyseert de Amerikaanse denktank ISW. Tegelijkertijd zou Prigozjin het Russische leger achter de schermen schaden.

Poetin ligt niet wakker van de ruzie tussen Wagner en het Russische leger. De openlijke vete past precies in zijn verdeel- en heersaanpak. Poetin lijkt de Wagnerbaas te willen laten verliezen in Bachmoet. Prigozjin krijgt elke keer net genoeg munitie om niet helemaal in de pan te worden gehakt.

Nerveus

De Russen reageren nerveus op het Oekraïens lenteoffensief, ook al bestaan de Russische strijdkrachten sinds het begin van de oorlog nog altijd uit 200.000 man, verdeeld over vijf brigades met zeventig gevechtsregimenten, meldt het Britse ministerie van Defensie in een dagelijkse update.

De oorlog eist echter een zwware tol. De goedgetrainde beroepsmilitairen uit februari 2022 met redelijk moderne voertuigen, geschikt voor complexe militaire operaties, zijn vervangen door slecht opgeleide gemobiliseerde reservisten met verouderde uitrusting, die alleen nog eenvoudige acties kunnen uitvoeren. Het is „onwaarschijnlijk” dat het Russische leger nog „grootschalig” kan optreden langs de 1200 kilometer lange frontlinie, zeggen de Britten. Het aantal gesneuvelde Russen is meer dan 200.000, claimt de generale staf van het Oekraïense leger woensdag.

De Russen hebben alle reden zich zorgen te maken. De troepen zijn nergens meer veilig in Oekraïne dankzij de levering van nieuwe Britse Storm Shadowkruisraketten met een bereik van 300 kilometer. Russische commandoposten, vliegbases en brandstof- en munitiedepots in bezette gebieden in Oekraïne zijn niet langer veilig. Vier militaire doelen in Loehansk, ver achter de frontlinie, zijn naar verluidt al verwoest.

Niet alleen de belangrijke Krimbrug, de oeververbinding tussen Rusland en de Krim, ligt nu binnen schootsafstand van Oekraïne, maar ook de luchtmachtbases Belbek en Saky op de Krim. Ook de Russische marinebasis in Sevastopol is niet langer veilig. De Russen hebben naar verluidt een deel van hun vloot al verplaatst.

De Storm Shadow betekent een „belangrijke uitbreiding” van de militaire slagkracht van Oekraïne, zegt kolonel b.d. Peter Wijninga van het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HSCC). „De kruisraket kan dieper achter het front aanvallen dan jachtvliegtuigen.” De kruisraket noodzaakt de Russen belangrijke wapensystemen en hoofdkwartieren te verplaatsen, nog verder van het front.

De Himarsraketartillerie dwong Moskou al tot een terugtrekking tot zo’n 80 kilometer, de GLSDB-small diameterbom tot 120 kilometer.

Bunkers

De Storm Shadow is een kruisraket met een bereik van meer dan 250 kilometer, ontworpen om bunkers en commandoposten van zwaargewapend beton te vernietigen. De 5 meter lange kruisraket vliegt met bijna 100 kilometer per uur, op een hoogte van amper 30 tot 40 meter laag over de grond en maakt gebruik van gps-geleiding en contourherkenning van het landschap.
De kruisraket bestaat uit twee explosieven. De eerste bom blaast een gat in de bunker, de tweede explodeert in of voorbij de bres. „De Storm Shadow is belangrijk voor het vernietigen van de zware Russische verdedigingslinies in Oekraïne.”

Aan de speciale kruisraket hangt een prijskaartje van een slordige 2,2 miljoen euro per stuk. „Oekraïne krijgt daarom waarschijnlijk enkele tientallen Storm Shadows”, verwacht Wijninga, oud-officier luchtverdediging. „Kyiv zal dus de doelen heel zorgvuldig moeten selecteren.”

Militair vernuft

Een gamechanger, een beslissende verschilmaker, is de Storm Shadow niet, zegt de defensiespecialist. „Veel belangrijker is het militaire vernuft van een commandant die met deze raket kansen weet te benutten. Dat is Oekraïne wel toevertrouwd.”

Oekraïne moet de Storm Shadow afschieten vanaf een MiG-jachtvliegtuig. De Russen beschikken nauwelijks over middelen om de geavanceerde raketten te onderscheppen. „Het Russische S-400-luchtverdedigingssysteem is zeer capabel tegen hoogvliegende MiG- of F-16-jachtvliegtuigen, maar niet tegen erg laagvliegende kruisraketten.”

De VS zijn in de veertien maanden oude oorlog erg terughoudend om Atacms-langeafstandsraketten (bereik 300 kilometer) te leveren aan Oekraïne. Het VK sturen op hun beurt wel de Storm Shadow (bereik ruim 250 kilometer). „De Britten hebben de levering van de kruisraketten zonder twijfel afgestemd met de Amerikanen”, stelt Wijninga.

De terughoudendheid van de VS is volgens de defensiespecialist ingegeven doordat de Amerikanen nadenken over hun relatie met Rusland na beëindiging van het conflict. „Beide landen zullen toch een soort van vreedzame co-existentie moeten opbouwen. Daarom hebben de VS liever dat een bondgenoot dergelijke kruisraketten levert.”