Het nieuwste klimaatrapport van de VN is uit. Om dit wetenschappelijke rapport zou een aureool van ”absolute waarheid” hangen. Tenminste dat is de kritiek. Terecht?
Dat velen het rapport van het klimaatpanel IPCC als gezaghebbend zien, staat buiten kijf. Wereldwijd baseren landen hun klimaatbeleid op dit document. En in discussies over klimaatissues lijkt verwijzen naar het nieuwste IPCC-rapport het einde van alle tegenspraak.
Een dosis scepsis ten opzichte van zulke zelfverzekerde wetenschap valt best te begrijpen. De wetenschap is het immers zo vaak oneens met zichzelf? Want is koffie nu gezond of niet? Wetenschapper A beweert van wel, wetenschapper B van niet.
Daarnaast blijkt dat wetenschappers er regelmatig naast zitten en hun theorie moeten herzien. En ook fraude komt voor. Onderzoekers laten zich betalen door een lobby, zoals in het verleden de tabaksindustrie. Zoiets tast de geloofwaardigheid van de wetenschap aan.
Typfout
Maar is het wel terecht om zulke scepsis ook op het nieuwe rapport van het klimaatpanel van de VN los te laten?
Om te beginnen: ja, ook klimaatwetenschappers maken fouten. Zo schreef het IPCC in 2009 dat gletsjers in de Himalaya in 2035 verdwenen zouden zijn in plaats van in 2350. Het bleek een typfout.
Toch mag daarmee niet het hele IPCC worden afgeschreven. De rapporten die het panel laat maken, zoomen in op de laatste stand van zaken rond klimaatverandering. Ze vatten alles samen wat er aan wetenschappelijke kennis beschikbaar is. Dat een compleet kennisveld zo nauwgezet in kaart wordt gebracht, is sowieso uniek. De rapporten zijn dan ook honderden pagina’s dik en bevatten duizenden voetnoten. Een IPCC-rapport ontstijgt daarom het niveau van een enkel wetenschappelijk feitje, zoals of koffie wel of niet gezond is.
Een andere reden om het IPCC-rapport uiterst serieus te nemen, is het uitgebreide proces dat erachter zit. Het proces is zeer zorgvuldig. Het schrijven van het rapport duurt jaren. Bij dit rapport zijn er alleen al 782 auteurs betrokken, nog los van alle wetenschappers die een kleine bijdrage leverden. Wat ook veelzeggend is: per pagina rapport komen er wel vijf pagina’s met commentaarpunten. Deze keer leverden collegawetenschappers zo’n 60.000 memo’s. Een auteur moet kritiekpunten stuk voor stuk beantwoorden. En alle commentaar en de verwerking ervan zijn openbaar.
Wat het rapport ten slotte ook autoriteit geeft, is de eerlijkheid over de onzekerheden die er zijn. Want auteurs zullen direct toegeven niet exact te weten hoeveel de planeet gaat opwarmen. Ze kunnen immers net zo min als ieder ander mens in de toekomst kijken. Bij elke wetenschappelijke uitspraak schrijft de auteur of hij dit met laag, gemiddeld of hoog zelfvertrouwen aan het papier heeft toevertrouwd. De zekerheid verschilt per claim. Al in het IPCC-rapport van 2015 was het virtueel zeker (meer dan 99 procent zekerheid) dat de mens verantwoordelijk is voor klimaatverandering. In dit huidige rapport staat het nog sterker. Volgens de auteurs is het „unequivocal” (ondubbelzinnig) dat de mens de huidige opwarming veroorzaakt.
En fraude dan? Dat zou betekenen dat er achter het IPCC-rapport één groot complot schuilt, wat al te absurd is. Want daarmee zouden duizenden wetenschappers en andere betrokkenen het voor elkaar moeten krijgen niet uit de school te klappen. Logischer is dat de verwarrende mist rond klimaatverandering van de fossiele industrie komt – iets wat overigens al keer op keer bewezen is. Die industrie ziet immers de winsten in gevaar komen. Het is voor een oliebedrijf vrij gemakkelijk om een paar wetenschappers om te kopen.
Concluderend: is de kritiek op het IPCC-rapport over een aureool van ”absolute waarheid” terecht? Nee. De auteurs zelf zullen hun eigen rapport nooit zo’n status toedichten. Wel staan ze voor hun werk, voor wat ze onderzochten en opschreven. En zoals we het bakken van broden overlaten aan bakkers en het draaien van worsten aan slagers, zo moeten we klimaatwetenschap overlaten aan klimaatwetenschappers. Hun kunde afdoen als ook maar een mening, is te gemakkelijk.
