De 2000 aangesloten kerken en kloosters (4000 gebouwen) besparen zoveel mogelijk energie, omdat de prijs die ze in 2023 moeten betalen vier keer hoger is dan vorig jaar. De zachte winter geeft ze daarbij een forse duw in de rug. Veel gemeenten denken zo’n 30 procent minder stroom en gas te gebruiken dan ze hadden begroot.

„Dat voordeel blijft helemaal bij de kerken”, zei Tom Peters, adviseur bij Hellemans Consultancy. Dit bureau neemt het uitvoerende werk van Energie voor Kerken voor zijn rekening. Directeur Ehssane Gounou van Greenchoice bevestigde zijn uitspraak. „Het risico voor het volume dat u niet afneemt, is voor ons”, zei ze.

De huidige overeenkomst tussen de kerken en het collectief heeft een looptijd van drie jaar (2023 tot en met 2025). Het collectief heeft zich op zijn beurt voor het jaar 2023 aan Greenchoice verbonden. Onderhandelingen voor de jaren 2024 en 2025 lopen nog.

Kerken kunnen niet tussentijds uitstappen, liet zowel Gounou als directeur Arjen Leenhouts van Hellemans weten. Een kerk die dat toch doet, kan rekenen op een boete die gelijk is aan minimaal de kosten van drie maanden gas- en stroomlevering. Voor de rest van het jaar wordt van maand tot maand bekeken wat de schade van Greenchoice is. Ook de vervolgschade moet de kerk vanwege contractbreuk vergoeden.

Het lijkt echter nog maar de vraag of Energie voor Kerken en Greenchoice dit hard kunnen maken. Koen Huizer, penningmeester van de christelijke gereformeerde kerk van Eindhoven, wees erop dat Energie voor Kerken geen rechtspersoon is. „Dan kun je je afvragen of het commitment dat wij hebben getekend, in juridische zin wel een contract is.” Leenhouts zei na afloop van de vergadering desgevraagd dat dit „een les” is, maar dat Greenchoice het commitment wel als contract heeft geaccepteerd. „Dit staat ook in het commitment.”

Eerder moesten kerken die zich bij het in 2006 gestarte collectief aansloten twee keer tekenen. Allereerst sloten ze -steeds voor perioden van drie jaar- een commitment met het collectief waarin ze hun geraamde energiebehoefte aangaven. Hellemans schreef vervolgens namens het collectief een zogeheten tender uit onder grote leveranciers. De leverancier waarmee Hellemans het eens werd (sinds 2013 is dat Greenchoice) sloot vervolgens met elke individuele kerk een contract.

Die dubbele ondertekening riep vaak vragen op. Daarom werd voor de huidige periode besloten dat kerken één keer tekenen en het energiecontract later alleen ter informatie krijgen toegezonden. Wel staat in het commitment dat dit bindend is.

Overigens kwamen er tijdens de bijeenkomst vrijwel geen signalen dat kerken zich tussentijds uit het collectief willen terugtrekken. Alleen de gereformeerde gemeente van Veen liet weten dat te overwegen. Penningmeester Johan van Nordenne wil weten welke boete zijn kerk concreet tegemoet kan zien. Leenhouts en Gounou zegden toe hier binnen vier weken duidelijkheid over te verschaffen.

Dat de kerken dit jaar vier keer zoveel voor hun energie moeten betalen als in de vorige periode heeft alles te maken met de uitzonderlijke situatie op de energiemarkt. Oorlog in Oekraïne, Rusland dat de gaskraan naar Europa dichtkneep en extra vraag naar gas uit Azië deden in 2022 de gas- en stroomprijzen exploderen.Juist op de piek van de markt, tussen half augustus en begin oktober, kocht Energie voor Kerken in. „Met de winter in aantocht hielden alle experts er rekening mee dat de prijzen nog verder zouden stijgen. Wat hadden we anders moeten doen?”, legde Leenhouts de zaal voor. „De temperaturen deze winter zijn een enorme meevaller, anders waren de prijzen door het plafond gegaan.”

Jeroen Crajé, voorzitter van de begeleidingscommissie vanuit het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO, initiatiefnemer van het collectief), zei dat er de afgelopen anderhalf jaar intensief overleg is geweest met Hellemans. „We zitten in een bijzondere situatie. Wij zijn niet gelukkig met de prijs die er voor 2023 uitgekomen is, maar er was geen andere mogelijkheid.”

Op dit moment liggen de gas- en stroomprijzen op de futuremarkt (levering 2024) veel lager dan een half jaar geleden. Om de kerken tegemoet te komen, onderhandelt Hellemans met Greenchoice over de mogelijkheid van middeling. Dan zou de prijs die kerken voor 2023 betalen worden verlaagd, wat dan als toeslag op de prijs voor 2024 wordt gecompenseerd. Nadeel is echter, zo legde adviseur Peters uit, dat kerken die kleinverbruiker zijn dan minder voordeel hebben van het door de overheid ingestelde energieplafond. „Per saldo zijn ze dan duurder uit. Het is de vraag of je dat moet willen.”

Een tweede optie is dat in de toekomst een deel van de energiebehoefte vooraf wordt ingekocht op de futuremarkt en de rest op de dagmarkt. Als die laatste gunstiger is, is dat voordelig. Het kan echter ook andersom uitpakken, waarschuwt Leenhouts.

De bijeenkomst in Hoevelaken trok zo’n honderd belangstellenden. Vierhonderd anderen haakten aan via een livestream. De sfeer was rustig. Er was ook waardering voor het voordeel dat het collectief de kerken sinds 2006 heeft opgeleverd.