Breuk in de Anglicaanse Kerk rond homozegen: wat doe je daarna?
De Kerk van Engeland gaf deze maand groen licht aan het zegenen van homoparen. Behoudende anglicaanse kerkleiders zegden maandag daarom hun vertrouwen in de aartsbisschop van Canterbury op. Wat is er aan de hand?
Wat is de Anglicaanse Kerk?
De wortels van de Church of England liggen in de Romeinse tijd. De vroegchristelijke schrijvers Tertullianus en Origenes spreken in de derde eeuw al over het bestaan van een Britse kerk. In de zestiende eeuw, de tijd van de Reformatie, breekt de zogeheten Anglicaanse (Engelse) Kerk met de paus in Rome. Dat maakt dat de Engelse kerk op sommige punten het midden lijkt te houden tussen katholicisme en protestantisme. De lokale parochies bevinden zich ergens tussen beide uitersten.
De Kerk van Engeland telt tegenwoordig zo’n 13 miljoen leden. Bijna 1 miljoen mensen volgen een of meerdere keren per maand een anglicaanse kerkdienst. De Church of England bestaat uit twee kerkprovincies (Canterbury en York). De Engelse koning Charles III is formeel het hoofd van de kerk; de aartsbisschop van Canterbury is de geestelijk leider. Sinds 2013 is dat Justin Welby (67).
Wat is de anglicaanse gemeenschap?
De anglicaanse gemeenschap ontstond in de negentiende eeuw vanuit de Anglicaanse Kerk in Engeland. De gemeenschap is geen kerk, maar een kerkfamilie, verspreid over 165 landen, met zo’n 85 miljoen leden. Ze is daarmee na de Rooms-Katholieke Kerk en de Oosters-Orthodoxe Kerk de grootste christelijke gemeenschap ter wereld. Op dit moment zijn er meer dan veertig kerkprovincies en zelfstandige kerken, met aan het hoofd meestal een aartsbisschop, die ook primaat wordt genoemd.
De aartsbisschop van Canterbury, de geestelijk leider van de anglicaanse gemeenschap, nodigt sinds 1978 om de paar jaar de primaten uit om belangrijke onderwerpen te bespreken. Maar hij is geen paus die zelf knopen kan doorhakken. De lidkerken in de anglicaanse gemeenschap zijn zelfstandig, al wordt de aartsbisschop van Canterbury wel gezien als eerste onder zijns gelijken.
Naast de aartsbisschop en de bijeenkomst van primaten zijn er nog twee „instrumenten” die leidinggeven aan de anglicaanse gemeenschap. Dat zijn de vijfjaarlijkse Anglican Consultative Council (ACC) en de tienjaarlijkse Lambethconferentie. De laatste, waaraan bisschoppen uit de hele wereld deelnemen, had vorig jaar plaats.
Wat is er precies gebeurd rond het zegenen van homoparen?
De algemene synode van de Church of England stemde eerder deze maand in met een voorstel van de bisschoppen om plaatselijke gemeenten de mogelijkheid te geven homorelaties te zegenen. De kerk ziet overigens geen ruimte voor de kerkelijke bevestiging van een huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht. Geestelijken zijn ook niet verplicht homokoppels te zegenen. Later dit voorjaar publiceert de kerk teksten en gebeden voor de zegening.
De reacties op het synodebesluit lopen uiteen. Behoudende anglicanen geven aan dat ze op grond van de Bijbel niet kunnen instemmen met het zegenen van homokoppels. Progressieve anglicanen keren zich juist tegen het besluit om geen homohuwelijken in de kerk te sluiten. Engeland kent overigens sinds 2013 het homohuwelijk, maar de staatskerk kiest er dus voor om die niet te bevestigen. Het huwelijk is een verbintenis tussen een man en een vrouw, vindt de Church of England.
Een grote groep zuidelijke anglicanen onderneemt actie. Wat gaan ze doen?
De tien aartsbisschoppen die maandag verklaarden de band met de aartsbisschop van Canterbury te verbreken, behoren tot de zogenoemde Global South Fellowship of Anglican Churches (GSFA): een wereldwijde gemeenschap van kerkprovincies en diocees (bisdommen) die „trouw wil blijven aan het Bijbelse geloof”. De GSFA vertegenwoordigt naar schatting 25 kerkprovincies, vooral op het zuidelijk halfrond. Daar wonen ook de meeste anglicanen: de GSFA zegt 75 procent (circa 64 miljoen) van alle anglicanen te vertegenwoordigen.
De GSFA is opgericht in de jaren negentig, maar treedt pas sinds de Lambethconferentie vorig jaar nadrukkelijker naar buiten. Ze ziet zich als een „getrouw overblijfsel” van het oorspronkelijke anglicanisme en richt zich vooral op vragen rond huwelijk en seksualiteit. Er is veel overlap met de in 2008 opgerichte Gafcon (Global Anglican Future Conference), een andere conservatieve groep binnen de anglicaanse gemeenschap.
Hoe nu verder?
De anglicaanse gemeenschap is al enkele decennia verdeeld over vragen rond huwelijk en homoseksualiteit en behoudende groepen hebben eerder een breuk aangekondigd. Soms leidde dat tot de oprichting van alternatieve (niet-erkende) kerkprovincies. Of kerken kozen ervoor om zich onder het gezag van een conservatieve bisschop uit bijvoorbeeld Afrika te plaatsen.
De GFSA heeft in ieder geval niet de macht om Welby uit zijn leidende positie te verwijderen of om de structuur van de anglicaanse gemeenschap te veranderen. Daarvoor zijn de vier „instrumenten van gemeenschap” nodig: de aartsbisschop zelf, de Anglican Consultative Council, de Lambethconferentie en de bijeenkomst van primaten.
De aartsbisschop van Canterbury heeft inmiddels laten weten dat hij openstaat voor gesprekken over zijn eigen rol en over het hervormen van de structuur van de gemeenschap. Daarmee komt hij tegemoet aan de groeiende verschillen tussen de conservatieve en liberale groepen binnen het wereldwijde anglicanisme.
