Wie zonnepanelen bezit, deed afgelopen jaar goede zaken met de hoge stroomprijs. Zonnepanelenbezit vergrootte daarmee de kloof tussen rijk en arm. Oneerlijk, vinden sommigen.
Daarom bepleit de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) dat rechtvaardigheid een belangrijk uitgangspunt moet worden van het Nederlandse klimaatbeleid. Nu komt het thema vooraf amper op tafel.
Het onderzoek ”Rechtvaardigheid in klimaatbeleid. Over de verdeling van klimaatkosten” werd donderdagmiddag overhandigd aan minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat en minister Rob Jetten voor Klimaat en Energie.
De WRR ziet drie grote opgaven rond klimaatverandering. Alle drie gaan ze gepaard met hoge kosten. De opgaven zijn: het beperken van klimaatverandering (ook wel mitigatie), het aanpassen aan klimaatverandering (adaptatie) en het herstellen van schade door klimaatverandering. De opgaven pakken duur uit. Denk aan het overstappen het overstappen op duurzame energie om de CO2-uitstoot terug te dringen, het ophogen van dijken in het kader van zeespiegelstijging en compensatie, zoals na de overstromingen in Limburg in 2021.
Volgens de raad kan het draagvlak voor klimaatbeleid onder druk komen te staan als mensen de verdeling van de kosten niet als rechtvaardig ervaren.
Uit onderzoek van de WRR blijkt dat de vraag welke verdeling rechtvaardig is in het klimaatbeleid vaak pas later aan bod komt. De WRR adviseert daarom rechtvaardigheid vooraf al te overwegen, voor het nemen van elke maatregel. Helder moet zijn welke principes worden gebruikt om de kosten te verdelen.
In het rapport onderscheidt de WRR tien verdelingsprincipes. Een bekende is bijvoorbeeld ”de vervuiler betaalt”. Volgens het rapport is er niet één universele rechtvaardige verdeling. Voor elke klimaatmaatregel moeten beleidsmakers opnieuw een principe kiezen.
Teslasubsidie
„Een voorbeeld van een maatregel die mensen als onrechtvaardig ervoeren, was de Teslasubsidie”, vertelt Gijsbert Werner, onderzoeker bij de WRR. „De subsidie voor elektrische auto’s kwam een aantal jaar geleden vooral terecht bij de hogere inkomens, de rijkere mensen. Zij hadden het geld om een Tesla te betalen. In Nederland kwam daar in de media en politiek kritiek op. De regeling is nu anders ingericht.”
Volgens de onderzoekers moet de aandacht voor rechtvaardigheid ook „institutioneel geborgd worden”. Dit kan bijvoorbeeld door de Raad van State te laten toetsen op de effecten en rechtvaardigheid van de verdeling van klimaatkosten.
WRR liet I&O Research een enquête uitvoeren. Van de 2300 Nederlanders vindt 77 procent dat de kosten voor klimaatbeleid zo rechtvaardig mogelijk moeten worden verdeeld. Volgens ongeveer de helft van de respondenten is dat nu niet het geval.
