Hoewel de spoorbeheerder pas deze winter de knop heeft omgezet, durft landelijk manager onderhoud en operatie Martien Janse voorzichtig al wel van een succesje te spreken. Hij houdt nog een kleine slag om de arm, dat wel, want pas na het winterseizoen volgt een evaluatie.

Tot voor kort werd de verwarming bij de Nederlandse spoorwegwissels al in oktober aangezet en pas in april weer uitgedaan. Die stond dan op een soort waakvlam en kon per direct gaan branden bij vorst en sneeuw om de wissels te verwarmen. Dit voorkomt dat ze vastvriezen waardoor treinen niet meer van spoor kunnen veranderen.

Janse: „We hebben zo’n 6300 wissels in ons spoorwegnet. De 5000 belangrijkste kunnen verwarmd worden. Dat zijn er 2700 op gas en 2300 elektrisch. Zo’n 80 procent schakelen we op afstand in. De rest wordt ter plaatse met de hand aangezet.”

Deze winter gaat het anders, zegt hij. „Pas bij meer dan 10 procent kans op 1,5 centimeter sneeuw of ijzel binnen zeven dagen gaat de waakvlam aan. Dat doen we op tijd, omdat we dan nog de mogelijkheid hebben om storingen te verhelpen als die er zijn. Zodra de temperatuur onder de 3 graden Celsius belandt, gaat de wisselverwarming automatisch branden of gloeien. Tussen de 3 en 7 graden gaat het systeem dan weer op de waakstand. Als er na een koude periode binnen vijftien dagen geen winterweer meer wordt verwacht, zetten we alles helemaal uit. Dat doen we niet eerder, omdat het in- en uitschakelen ook weer nieuwe storingen kan opleveren.”

ProRail verwacht met deze nieuwe maatregel maximaal 2 miljoen m3 gas en 5 miljoen kWh aan stroom te besparen. Concreet is dat zo’n 30 procent minder energiegebruik –vergelijkbaar met dat van 500 huishoudens– oftewel zo’n 3 miljoen euro die voor dit doel niet uitgegeven hoeft te worden. Desondanks houdt de spoorwegbeheerder dit jaar rekening met een verdubbeling van de energiekosten vanwege de gestegen brandstof- en elektriciteitsprijzen.

Het ‘doven’ van de wisselverwarming is dan ook niet zozeer een bezuinigingsactie, als wel een duurzaamheidsmaatregel. „Gas is een fossiele brandstof. Bij de winning ervan komt methaan vrij. Dat is een broeikasgas dat bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Wij willen als maatschappelijke organisatie het goede voorbeeld geven en alle kleine beetjes helpen.”

Overtuigd

Toch was niet iedereen direct overtuigd van nut en noodzaak van deze stap. „We hebben hier intern de nodige dicussie over gevoerd, vooral ook om het dit seizoen al in te voeren. Zoiets goed introduceren kost tijd en energie”, zegt Janse.

„Gelukkig hadden we al enige ervaring met de winter van vorig jaar. Februari en maart 2022 waren warme maanden. We besloten toen de wisselverwarming eerder uit te zetten. April was plots koud met veel sneeuw, toen moest alles weer geactiveerd worden. Dat ging vrij vlot. Die ervaring heeft ons geholpen om dit plan nu door te zetten. Dat is overigens wel gebeurd in overleg met reizigersorganisaties en met onze aannemers. Op vertraging van treinen zit niemand te wachten.”

Geen wondermiddel

Janse wijst er op dat wisselverwarming bij extreem weer ook weer geen wondermiddel is. „Volgens eskimo’s zijn er honderd verschillende soorten sneeuw. En als die zich met harde wind ophoopt tussen de zogenoemde wisseltongen, dan helpt ook de verwarming niet.”

Bovendien komen de problemen met wissels bij sneeuw op twee manieren tot stand: door opeenhoping tijdens buien in combinatie met wind en doordat aangekoekte sneeuw van de treinen valt. „Het op gang houden van de dienstregeling in dit soort omstandigheden is ingewikkelder dan menigeen denkt. Ons wordt wel eens verweten dat bij een beetje winter het treinverkeer al vastloopt, maar wij hebben een dienstregeling van om de tien of vijftien minuten. In het buitenland is dat vaak om het half uur. Dan heb je meer tijd om de rails weer sneeuwvrij te krijgen.”

serie De winter door

De energierekening is hoger dan ooit. Hoe komen particulieren en bedrijven de winter door? Deel 19, volgende week deel 20.