Voor ondernemers, veelal boeren, dreigen boetes omdat zij zonder natuurvergunning hun bedrijf hebben op- of uitgebouwd. Dat was toegestaan onder het oude stikstofbeleid, maar daar zette de Raad van State een kleine drie jaar geleden een streep door omdat de natuur onvoldoende werd beschermd.

Eerder werd al bekend dat het kabinet vanaf dit voorjaar zo’n 3000 bedrijven gaat benaderen die veel stikstof uitstoten met een aanbod om te verduurzamen, te verhuizen of te stoppen. Piekbelasters die op zo’n aanbod ingaan, moeten hun stikstofuitstoot met 85 procent verlagen. „Je hebt dus altijd nog enige ruimte, of om een heel ander bedrijf te starten, of om nog wat kleinvee te houden”, licht Van der Wal toe.

Hoe dan ook zullen grote vervuilers flink moeten ingrijpen om aan de voorwaarden te voldoen. Het zal „best ingewikkeld zijn” om dat doel te halen alleen door nieuwe technieken toe te passen, aldus Van der Wal. Ook omdat de juridische houdbaarheid van deze ‘groene’ innovaties ter discussie staat. Als deze vrijwillige aanpak niet genoeg oplevert, komt mogelijk gedwongen uitkoop in beeld.

De aanpak van piekbelasters was een van de aanbevelingen van Johan Remkes, die vorig jaar optrad als bemiddelaar tussen de overheid en de agrarische sector. Hij werd daarvoor gevraagd nadat het kabinet veel boeren boos had gemaakt door met ingrijpende stikstofplannen te komen, zonder dat daar toekomstperspectief voor de landbouw tegenover stond.

Kern van die stikstofplannen was dat de uitstoot van ammoniak door de landbouw met 41 procent omlaag moet. Dat doel blijft overeind. Het kabinet komt nu ook met harde doelen voor de vervoersector en de industrie. Zij moeten de uitstoot van stikstofoxiden met respectievelijk 25 procent en 38 procent omlaagbrengen. Het stak boeren dat voor deze sectoren concrete doelstellingen tot dusver ontbraken.

Hoewel de percentages uiteenlopen, spreekt Van der Wal toch van een „evenwichtige” verdeling. Doordat ammoniak direct in de bodem terechtkomt, vormt het een grotere belasting voor de natuur dan stikstofoxiden die de lucht in worden geblazen en zich over een veel groter gebied verspreiden.

Het is overigens de vraag of nieuwe maatregelen nodig zijn om de doelstellingen voor verkeer en industrie te halen. Die sectoren moeten al vergroenen om het klimaat te sparen en de luchtkwaliteit te verbeteren. Minder uitstoot van CO2 en fijnstof gaat meestal hand in hand met minder stikstof, is de verwachting.