Judith A. Garcia en Carlos González, beiden lid voor de Democratische partij van het Huis van Afgevaarigden van de staat Massachusetts, zijn de initiatiefnemers van deze wet. Hun idee is dat gevangenen „zich geheel vrijwillig” kunnen melden om beenmerg of een orgaan af te staan. Dat nieuwe orgaandonatieprogramma moet onder toezicht van een vijfhoofdige commissie staan. Die oordeelt over de aanbiedingen van gedetineerden, geeft opdracht tot een gezondsheidscheck van de kandidaat-donor en stelt vast hoeveel dagen, weken of maanden van de gevangenisstraf wordt afgetrokken.

Het tweetal parlementariërs denkt met dit plan twee problemen op te lossen. In de eerste plaats zou de lange wachtlijst voor transplantatie van beenmerg of van een orgaan in Massachusetts korter gemaakt kunnen worden. Momenteel zijn er in deze staat in het noordoosten van de VS volgens Garcia bijna 5000 mensen die wachten op een transplantatie. „Geregeld komt het voor dat iemand eerder sterft dan dat er een orgaan voor hem of haar beschikbaar is. Onze wet lost niet alles op maar is zeker wel meer dan een druppel op een gloeiende plaat.”

Tweede dat de beide Democraten willen aanpakken, is de raciale ongelijkheid onder patiënten die wachten op een orgaan. Ter illustratie zegt Garcia: „Afro-Amerikanen brengen gemiddeld 1335 dagen door op de wachtlijst voor niertransplantaties. Blanken staan er gemiddeld 734 dagen op. Als er meer organen beschikbaar komen, zal dat verschil kleiner worden.”

Carlos González weerspreekt de suggestie dat bij gevangenen die donor willen zijn, geen sprake kan zijn van echte vrijwilligheid. Zij zouden onder druk van de verleiding van vervroegde vrijlating geen zorgvuldige afweging maken en bereid zijn onverantwoorde gezondheidsrisico’s te nemen. Gonzalez: „In alle gevallen onderzoeken medici of het voor iemand wel of niet verstandig is een orgaan af te staan. En vergeet niet dat wanneer een gevangene donor is, dat dit bijdraagt aan het herstel van zijn eigenwaarde. Bij veel gedetineerden overheersen ook schuldgevoelens en schaamte. Als ze iets voor een ander kunnen betekenen, geeft hen dat een kick. Dus zijn er genoeg die graag voor deze nieuwe optie zullen kiezen.”

In de VS is veel kritiek op het voorstel van de twee Democraten. Verschilende juristen wijzen erop dat de de National Organ Transplant Act, de wet die orgaandonatie regelt, verbiedt dat iemand een orgaan afstaat in ruil voor iets – wat dat dan ook is.

Het United Network for Organ Sharing, dat toezicht houdt op het nationale transplantatieprogramma, stelde al in 2014 dat elke wet die een persoon toestaat een orgaan te ruilen voor een lagere straf, om verschillende redenen zorgwekkend is.

Robert Truog, directeur van het Center for Bioethics van Harvard Medical School, zegt in de Boston Globe: „Het lijkt erop dat hier de donor iets ontvangt als hij een orgaan afstaat. Dat is onverenigbaar met hoe wij denken over orgaandonatie. Orgaandonaties zijn giften die zonder tegenprestatie, van welke aard dan ook, worden geschonken.”

In Amerikaanse gevangenissen geldt in het algemeen de regel dat het gedetineerden niet is toegestaan om organen te doneren dan alleen aan directe familieleden. Er is echter geen wet tegen orgaandonatie van gevangenen. Wel ontmoedigen de gezondsheidsinstanties al sinds de vroege jaren negentig het gebruik van de organen van gevangenen vanwege bezorgdheid over de risicovolle omgeving van gevangenissen voor infectieziekten.