De Duitse christendemocraten (CDU) lijken onder leiding van Friedrich Merz de weg naar boven te hebben gevonden. Deze week haalde de CDU voor de eerste keer na de voor haar zo desastreus verlopen Bondsdagverkiezingen van september 2021 de sociaaldemocratische SPD in. Met een score van 29 procent lieten de christendemocraten de SPD van bondskanselier Olaf Scholz achter zich. De sociaaldemocraten kwamen niet verder dan 20 procent. Bij de verkiezingen was dit 5 procentpunten meer, namelijk 25 procent.
Tot zover het goede nieuws voor de christendemocraten. Minder positief is dat de 67-jarige Merz persoonlijk het minder goed doet. Van alle Duitsers ziet slechts 21 procent het zitten met hem als bondskanselier.
De conclusie moet dan bijna wel zijn dat de CDU het goed in de peilingen doet, maar dan eerder ondanks dan dankzij Merz. Is deze gevolgtrekking juist? Het afgelopen jaar, deze week was hij precies twaalf maanden CDU-partijleider, heeft hij de reputatie opgebouwd van iemand die snel een stevige uitspraak doet. Als er echter weerwoord komt, druipt hij af.
Dat gebeurde met de komst van de Oekraïense vluchtelingen na het uitbreken van de oorlog. Toen die tussen Duitsland en hun vaderland pendelden sprak Merz over „sociaal toerisme”. Op Twitter kreeg hij een stortvloed van kritiek over zich heen. Daarop betreurde hij zijn woordkeus en bood zijn excuses aan. Hetzelfde gebeurde met islamitische scholieren uit het Midden-Oosten. Die noemde hij spottend „kleine pasja’s”. Opnieuw volgden verontschuldigingen. Vorige week vertelde hij over het schokkende relaas van een Holocaust-overlevende die hij had gesproken. „Dan ben je trots op de geschiedenis van dit land”, zei Merz. Weer excuses. Hij bedoelde natuurlijk dat hij trots was op de wijze waarop Duitsland met het oorlogsverleden is omgegaan, niet op het verleden zelf.
De Duitse pers wijt de uitglijders aan de hete adem van de rechts-populistische partij AfD die Merz in zijn nek voelt. Landelijk gezien staat die partij op 15 procent in de peilingen. In het oosten van Duitsland dreigt de AfD de CDU te overvleugelen. Het heeft er veel van weg dat Merz met zijn goedkope opmerkingen inspeelt op de onderbuikgevoelens van de Duitsers en die zo probeert weg te trekken bij de AfD. Ze getuigen in ieder geval van weinig niveau voor een Duits politicus die bondskanselier wil worden.
Wat bovendien een rol kan spelen bij Merz’ uitlatingen is dat de CDU niet meer prominent aanwezig is in de samenleving. Onder bondskanselier Angela Merkel hadden de christendemocraten het zestien jaar lang voor het zeggen. Ze waren altijd en overal zichtbaar en hoorbaar. Dat was na de verkiezingsnederlaag in één keer over.
Met provocerende uitspraken weet Merz dat hij in beeld komt. Is dat verstandig? Als Merz zo doorgaat, is het nog maar de vraag of hij in 2025 de CDU-kandidaat voor het kanselierschap wordt.
