Massimino en Simonetta, een middelbaar echtpaar uit het stadje Latina, staan geduldig te wachten tot het hun beurt is om de laatste eer te betuigen aan de op oudjaarsdag overleden Benedictus. Ze hebben een duidelijke mening over de voorganger van Franciscus: „Hij was de ware paus, een waarachtige heilige. Franciscus is een invaller, die het munus ontbeert, de goddelijke investituur. De afgelopen jaren hebben we een diarchie gehad van een echte en een onechte paus.”

Niet iedereen in de rij is zo uitgesproken als zij. De jonge Spaanse pater Uxio bewondert Benedictus als „een groot theoloog, die ons een synthese heeft geschonken van het ware geloof”. Voor de Poolse student Tomasz was Joseph Ratzinger „een ware intellectueel die grote moed heeft getoond door af te treden”.

Een Duitse dame met haar gezin is niet voor haar overleden landgenoot gekomen, maar voor de Sixtijnse Kapel: „We hadden al tickets besteld om binnen te komen, maar dat kan nu nog wel even duren”, zegt ze gelaten, met een blik op de vele wachtenden voor hen. De lange rij reikt tot ver in de Viale Angelica, die uitkomt op het Sint-Pietersplein, en heeft naar schatting nog een uur of twee te gaan, langs de metaaldetector onder de zuilengalerij van Bernini en een kronkelend parcours op het plein zelf.

De toeloop is natuurlijk niet te vergelijken met die van 2005, toen meer dan 3 miljoen mensen een glimp probeerden op te vangen van de overleden Johannes Paulus II, maar van een geringe belangstelling kun je toch evenmin spreken. Het stadsbestuur rekent op 60.000 bezoekers bij de uitvaartdienst donderdag en heeft daarvoor duizend man extra politie ingezet.

Nieuw protocol

Het is de eerste uitvaart van een gepensioneerde paus na de Middeleeuwen en daarom moest er een geheel nieuw protocol worden opgesteld. De ceremoniële dienst van het Vaticaan heeft daarbij gekozen voor een tussenvorm, die kan worden samengevat als meer dan bij een kardinaal, maar minder dan bij een paus. Zo ligt Benedictus sinds maandagochtend (tot woensdag om 19 uur) opgebaard in de basiliek Sint Pieter in een scharlakenrood pauselijk gewaad, maar zonder het pallium, de witte wollen sjaal die symbool staat voor de hoogste kerkelijke autoriteit. Zijn lichaam is in stilte overgebracht van zijn woonvertrek in het nabije klooster Mater Ecclesiae en niet, zoals bij een in functie gestorven paus gebruikelijk, in processie. Bovendien zijn voor de plechtige uitvaart wel de Italiaanse president Mattarella, de Duitse bondskanselier Scholz en de Beierse minister-president Markus Söder uitgenodigd, maar geen andere staatshoofden en regeringsleiders.

Schaduwpaus

Het overlijden van Benedictus XVI heeft het Vaticaan gewezen op de noodzaak om de plaats van een teruggetreden paus nader te definiëren. Paus Franciscus, die zelf meermalen duidelijk heeft gemaakt dat ook hij wellicht niet tot het bittere einde zal doorgaan, heeft al eerder aangedrongen op duidelijke regels. Ratzinger bleef zich na zijn aftreden kleden in het wit, wat binnen de Rooms-Katholieke Kerk een pauselijk prerogatief (privilege) is. Hij liet zich paus emeritus noemen en maakte geen geheim van zijn gedachten over de ontwikkelingen binnen de Rooms-Katholieke Kerk. Zodoende bleef hij een soort schaduwpaus voor conservatieve rooms-katholieken zoals Massimino en Simonetta en kopte het rechtse Italiaanse dagblad Il Giornale maandag ”Hij was onze paus”. Paus Franciscus –Bergoglio– wil het anders doen. In een recent interview verklaarde hij dat als hij aftreedt hij de titel emeritus bisschop van Rome wil dragen. En dus niet wit, maar zwart gekleed zal gaan.

Rechtszaak

Overigens gaat de rechtszaak in Duitsland tegen Benedictus XVI over het verdoezelen van seksueel misbruik gewoon door, bericht het ANP. De rechtbank in het Zuid-Duitse Traunstein liet weten dat de zaak wordt voortgezet met het advocatenkantoor dat Benedictus had ingehuurd om hem te vertegenwoordigen.

De afgetreden paus werd afgelopen zomer aangeklaagd door een man die zei dat hij als kind seksueel misbruikt is door een priester in Beieren. De man vindt dat Joseph Aloisius Ratzinger, de latere paus Benedictus, medeplichtig is aan het misbruik, omdat hij destijds de aartsbisschop was van München en Freising. Ratzinger leidde het bisdom tussen 1977 en 1982. Hij is samen met zijn opvolger aangeklaagd, omdat de priester onder hun leiding zijn gang kon gaan. De rechtbank moet vaststellen of de aartsbisschoppen criminele feiten hebben verbloemd en zo meer misbruik mogelijk hebben gemaakt.

Normaal gesproken eindigt een rechtszaak als de aangeklaagde is overleden, erkent een woordvoerder van de Beierse rechtbank. „In dit geval gaat dat niet op, omdat de overledene wordt vertegenwoordigd door een gevolmachtigde.” Het zou wel kunnen dat de zaak op verzoek tijdelijk wordt stilgelegd tot is vastgesteld wie de erfgenamen zijn van Benedictus. Zo’n verzoek is nog niet binnengekomen.

Benedictus’ termijn als paus is overschaduwd door schandalen die aan het licht kwamen over seksueel misbruik van minderjarigen door geestelijken. Hij kreeg kritiek omdat hij te weinig tegen het misbruik zou hebben gedaan en wangedrag zou hebben toegedekt. Begin 2022 vroeg de paus emeritus de slachtoffers in de Rooms-Katholieke Kerk om vergeving, maar tegelijkertijd ontkende hij misstanden te hebben verdoezeld.