Wie wil er komende zaterdag 500 euro verdienen met een uurtje werk? „Even boodschappen doen bij een tuincentrum”, verduidelijkt Mike, „om die vervolgens af te geven bij een busje dat komt voorrijden?” Twee jongens steken hun hand op.

Mike, ex-crimineel, vraagt het aan derdejaars vmbo-leerlingen van Aeres in Velp. De school doet mee aan het project ”Leerlingalert”, onderdeel van het plan ”Samen Weerbaar Gelderland-Midden”, waarmee politie, gemeenten, justitie, belastingdienst en de provincie criminaliteit „onder de radar” aanpakken. Criminelen strikken nogal eens jongeren voor klusjes. De initiatiefnemers willen daarvoor waarschuwen.

Praktijkvoorbeelden

In anderhalf uur horen de leerlingen in Velp veel achtergrondinformatie: over soorten drugs, de omzet van drugshandel in Nederland (in één jaar meer dan bierconcern Heineken wereldwijd), de wetgeving rond drugsbezit of prostitutie en chantage met naaktfoto’s. Mike geeft het ene na het andere praktijkvoorbeeld. Zelf rookte hij op zijn zeventiende zijn eerste jointje. „Ik leerde een vriend kennen die cocaïne gebruikte. In korte tijd nam ik zoveel coke dat ik geld nodig had. Toen was de keuze om te gaan stelen snel gemaakt.” Op den duur had hij zijn eigen drugsbende.

„Jongens van jullie leeftijd halen in de haven van Rotterdam drugs uit containers. Die staan vaak een paar dagen op de kade voordat de douane of de politie ze controleert”, vertelt Mike. „Criminelen zetten leeftijdgenoten van jullie ook al in voor liquidatie. Laatst waren we op een school waar een wijkagent vertelde dat hij een paar weken ervoor een 15-jarige jongen had opgepakt voor een poging tot doodslag. Hij moest in opdracht een medeleerling vermoorden.”

Dichterbij

„Criminaliteit is dichterbij dan je denkt. In Velp en omgeving zijn al veel hennepkwekerijen en drugs-labs aangetroffen”, informeert projectleider Petra van den Berg de leerlingen. Trainer Melissa Rekers houdt de jongeren voor dat een klusje heel onschuldig kan lijken. „Maar je kunt daardoor wel verzeild raken in een crimineel netwerk.”

„Boodschappen doen is niet strafbaar”, komt Mike terug op het voorbeeld van het tuincentrum. „Maar als je spullen koopt voor een criminele organisatie, voor een hennepkwekerij bijvoorbeeld, ben je wel medeplichtig. Je had het kunnen weten, 500 euro voor een uurtje werk is echt te veel.”

Concreet

Sinds 2020 heeft Leerlingalert in heel Nederland tijdens circa 700 bewustwordingsbijeenkomsten zo’n 44.000 jongeren, ouders en medewerkers van scholen voorgelicht, onder wie ruim 30.000 in Gelderland, deels met ervaringsdeskundigen als Mike. Inmiddels zijn 150 trainers opgeleid.

De provincie Gelderland steekt voor volgend jaar 100.000 euro in het project. Gedeputeerde Peter van ’t Hoog: „Leerlingalert is heel concreet. Jongeren zijn vaak naïef en erg kwetsbaar en daardoor goed bruikbaar voor criminelen. Je kunt maar één keer nee zeggen. Tegen het uitlenen van je bankpas als je geen geldezel wilt worden bijvoorbeeld, of tegen werken in een coffeeshop die gelinkt is aan de onderwereld. Daarna zit je in het netwerk. Risico’s worden pas pijnlijk duidelijk als het misgaat.”

„We laten een bommetje vallen door onderwerpen aan te stippen”, zegt trainer Josefien Hofstede, „om jongeren te laten nadenken over de gevolgen. Onze les is geslaagd als één iemand aan ons terugdenkt wanneer hij voor een crimineel klusje wordt gepolst. Of als iemand die al in een netwerk zit, ermee stopt en hulp gaat zoeken.”