Het is campagnetijd, 31 maart, als in de West-Franse kustplaats Fouras een vrouw en een ongeneeslijk zieke man president Emmanuel Macron aanspreken. Ze dringen er bij hem op aan om euthanasie te legaliseren. „Ik zal u een persoonlijke mening geven”, antwoordt Macron. „Ik ben voor de overgang naar het Belgische model.” Dat betekent concreet ruimte voor actieve euthanasie, in voorkomende gevallen zelfs voor minderjarigen.

Kort daarop scherpt Macrons partijgenoot Richard Ferrand de uitspraken van de president nog wat aan. Hij stelt op 11 april op Franceinfo dat Macron ernaar zal streven het „recht op waardig te sterven” wettelijk te verankeren.

De richting die Macron op wil, is daarmee helder neergezet. Dat hij een breed maatschappelijk debat over euthanasie wil voeren, had hij al in maart bekendgemaakt. Het middel daarvoor is een burgerplatform, waarin een dwarsdoorsnede van de Franse samenleving de huidige wetgeving moet evalueren. Op basis van de adviezen uit dit gremium komt er vervolgens een wetsvoorstel richting het parlement óf een referendum.

Op 13 september kondigt het Elysée de komst van het burgerplatform officieel aan, alvast gepaard met de oproep „dit delicate onderwerp met groot respect en voorzichtigheid te behandelen”.

Variatie

Het lijkt erop dat Macron met zo’n burgerconsultatie niet zoveel heeft te verliezen. Uit onderzoeken blijkt keer op keer dat een overgrote meerderheid van de Fransen voor de mogelijkheid van euthanasie is, al resten er dan nog genoeg vragen over de voorwaarden. De president kan zich bovendien geruggensteund weten door een recente uitspraak van de Nationale Ethische Adviescommissie CNCC. De invloedrijke adviesraad opteert zeker niet voor het Belgische model, maar ziet voor het eerst ruimte voor „actieve hulp bij het sterven”.

Onder de huidige wet is actieve euthanasie, ofwel het toedienen van levensbeëindigende middelen, in Frankrijk verboden. Er kwam de laatste decennia wel ruimte voor passieve euthanasie of zware sedatie. Gezondheidswerkers mogen dus beademingsapparatuur uitschakelen en sterke medicatie toedienen om de pijn te verlichten en het stervensproces te versnellen. In 2016 versterkte de wet Cleays-Leonetti nog de rechten van patiënten om een behandeling te laten stopzetten.

De vraag die het burgerplatform moet gaan bespreken is of deze wetgeving voldoet en zo nee, waar er aanpassingen gewenst zijn. De afgelopen weken is er door de Economische-, Sociale- en Milieuraad gezocht naar 150 Fransen die daarover willen meepraten. Voorzitter Thierry Beaudet van deze raad zei zondag in Le Journal du Dimanche dat het gelukt is een diverse groep bij elkaar te krijgen. De jongste deelnemer is 20 jaar, de oudste 87; er zijn stedelingen bij en dorpelingen, uit alle hoeken van Frankrijk. Zelfs uit de overzeese gebiedsdelen zijn deelnemers geselecteerd. Ook qua achtergronden is er gezocht naar variatie.

Het platform komt vrijdag bij elkaar voor een eerste sessie van drie dagen. Daarvan volgen er in de periode tot en met zondag 19 maart 2023 nog acht, alle in Parijs.

Rol religie

Het burgerplatform zal onder voorzitterschap staan van de linkse parlementariër Olivier Falorine, een verklaarde voorstander van een ruime euthanasiepraktijk. Die keuze leidde deze week tot het nodige gemor. Advocaat Erwan Le Morhedec, tegenstander van euthanasie, noemde hem op zijn populaire Twitteraccount „een extremist op het gebied van euthanasie”. In het voorjaar van 2021 diende Falorine een wetsvoorstel in om euthanasie te liberaliseren, ook voor bijvoorbeeld depressieve mensen.

Falorine beloofde intussen een neutrale opstelling in het burgerplatform. Hij wordt bijgestaan door drie ondervoorzitters, van wie er twee een rechtse politieke signatuur hebben.

Parallel aan de sessie van de burgers zullen de twee verantwoordelijke ministers voor de wet gesprekken voeren met onder anderen parlementariërs, verplegend personeel, belangenverenigingen en vertegenwoordigers van de grote religies.

Monseigneur Antoine de Romanet zei maandag op een debatavond van universiteit SciencesPo vast dat hij graag meer nadruk ziet op goede palliatieve zorg. Een laatste levensfase met palliatieve zorg is volgens hem door velen beleefd „als een bevoorrechte en vredige tijd, waarin menige verzoening binnen families heeft plaatsgevonden”.

Debat

Het bredere publieke debat komt in de Franse media intussen al aardig op stoom. Daarbij deed ook de Nederlandse ethicus Theo Boer een duit in het zakje. In een opiniebijdrage in het Franse dagblad Le Monde waarschuwde hij de Fransen er vorige week voor het Nederlandse voorbeeld te volgen. Een glijdende schaal is volgens hem onontkoombaar.

Het zijn dit soort ervaringen uit andere landen die het Franse burgerplatform mede zal moeten wegen.