Het leek voor veel Iraniërs ook bijna te mooi om waar te zijn. De Iraanse hoofdaanklager Mohammad Jafar Montazeri verklaarde zaterdag op een religieuze conferentie in de voor sjiieten heilige stad Qom dat de moraalpolitie niets met justitie te maken heeft en is afgeschaft.

Dat zou betekenen dat agenten van de gevreesde ”Gasht-e-Ershad” niet langer door de Iraanse steden patrouilleren. Op zoek naar vrouwen die zich niet volgens de strikte voorschriften van het regime kleden. In de praktijk was een plukje haar dat onder de sluier vandaan kwam al voldoende voor een pak slaag, arrestatie en forse celstraffen.

Sinds de Iraanse Revolutie van 1979 heeft het land diverse vormen van openbaar toezicht op de kledingregels gehad. De handhaving van de regelgeving varieerde in de loop der jaren. Onder de gematigde president Hassan Rohani werden afwijkingen van de voorschriften oogluikend toegestaan. De huidige president, de hardliner Ebrahim Raissi, riep afgelopen juni nog op tot het „mobiliseren van alle overheidsinstanties om naleving van de hoofddoekenwet af te dwingen”.

De huidige zedenpolitie is sinds 2006 actief. De agenten rijden rond in groen-witte auto’s en surveilleren vooral op plaatsen waar veel jongeren komen, zoals in uitgaanswijken en in de buurt van universiteiten. Ze vormden daarmee een van de zichtbare symbolen van de repressie van het Iraanse regime.

Het waren agenten van diezelfde zedenpolitie die in september de 22-jarige Mahsa Amini in Teheran arresteerden. Vermoedelijk omdat ze haar hoofddoek niet op de juiste manier droeg. Ze overleed korte tijd later. Getuigen verklaarden dat de politie Amini met stokken op haar hoofd had geslagen; de autoriteiten houden het erop dat ze aan een hartaanval is gestorven. Haar dood vormde de directe aanleiding voor de massale protesten in de Islamitische Republiek, die inmiddels al bijna drie maanden duren.

Ontkennen

De afschaffing van de zedenpolitie zou ongetwijfeld een symbolische overwinning zijn voor de betogers. Maar het is de vraag of procureur-generaal Montazeri niet voor zijn beurt heeft gesproken. De Iraanse machthebbers hebben de maatregel op geen enkele manier bevestigd. Sterker nog: diverse staatsmedia ontkennen inmiddels openlijk dat de moraalhoeders uit het straatbeeld zijn verdwenen. Volgens het Arabischtalige tv-kanaal al-Alam zijn de uitspraken van de hoofdaanklager „fout geïnterpreteerd”.

Het conservatieve medium Student News Network (SNN) wees de berichtgeving over afschaffing eveneens van de hand en benadrukte dat het naleven van de strikte kledingvoorschriften nog steeds de heersende wetgeving is in Iran.

Met dat laatste slaat SNN de spijker op zijn kop. Want aan de streng-islamitische kledingcode is nog helemaal niets veranderd. Ondanks berichten dat de wetgeving over het dragen van verhullende kleding mogelijk zal worden herzien. In dat opzicht heeft de Iraanse overheid nog altijd de wettelijke bevoegdheid om naleving van de voorschriften te handhaven – of dat nu door de zedenpolitie of door een andere overheidsorgaan gebeurt. Zelfs openbaar aanklager Montazeri, die de geruchtenstroom over afschaffing op gang bracht, liet weten dat de gerechtelijke instanties zullen blijven toezien op het „moreel gedrag” van burgers.

Misleiden

Mensenrechtenorganisatie Amnesty International waarschuwde begin deze week al voor te veel optimisme. „De Iraanse autoriteiten hebben vage en tegenstrijdige verklaringen gedaan over het opheffen van de zogenoemde zedenpolitie. De internationale gemeenschap moet zich hierdoor echter niet laten misleiden omdat het aanhoudende geweld tegen vrouwen en meisjes voortvloeit uit wetten die het dragen van een sluier verplichten, en er voortdurende straffeloosheid heerst voor degenen die deze wetten met geweld handhaven.”

De betogers in Iran zelf maken zich geen illusies over de vermeende afschaffing van de zedenpolitie. Hun ongenoegen gaat immers over veel meer dan het dragen van een sluier: onderdrukking van vrouwen, armoede, werkloosheid, corruptie en allerlei andere vormen van onrecht. Veel vrouwelijke demonstranten droegen tijdens protesten hun hoofddoek niet of staken het kledingstuk demonstratief in brand.

„Het gaat ons niet om de hoofddoek”, vertelde een betoger deze week tegen de Britse omroep BBC. „Dat ding dragen we al meer dan zeventig dagen niet meer. De hoofddoek was het begin. We willen niets anders dan de dood van de dictator en verandering van het regime.”

Een andere betoger verklaarde: „Zelfs als de overheid zegt dat de hoofddoek een persoonlijke keuze is, is dat voor ons niet genoeg. De mensen hier weten dat Iran geen toekomst heeft met deze regering aan de macht. Alleen het feit dat de zedenpolitie misschien wordt ontmanteld, wil niet zeggen dat de protesten ten einde zijn.”

Daar lijkt het ook zeker nog niet op. De Iraanse oppositie kondigde voor deze week opnieuw drie dagen van betogingen en stakingen aan. Uit protest tegen het regime hielden veel winkeliers sinds maandag hun deuren gesloten. De autoriteiten hielden het erop dat de ondernemers door actievoerders waren bedreigd om hun zaak op slot te doen.

Lange adem

De regering zit intussen ook niet stil in haar pogingen de aanhoudende onrust de kop in te drukken. De oproerpolitie treedt al maandenlang keihard op tegen demonstranten. Inmiddels zijn al zes mensen ter dood veroordeeld wegens hun aandeel in de protesten. Honderden anderen zitten in de gevangenis, in afwachting van hun rechtszaak.

De grote vraag is intussen hoe lang beide kanten het volhouden. Het Iraanse regime heeft de afgelopen decennia bewezen over een zeer lange adem te beschikken en weinig middelen te schuwen om aan de macht te blijven. Eerdere massale opstanden onder de bevolking bloedden vroeg of laat letterlijk en figuurlijk dood.