Huisarts Evelien van Soldt noemt het „echt opvallend”. In en rond het kleine Wapserveen zien zij en collega’s handenvol bewoners die lijden aan ALS en parkinson. „Ook jonge mensen, van veertig.” Op één basisschool in de gemeente Westerveld, waartoe Wapserveen behoort, hebben drie kinderen leukemie. Meerdere baby’s zijn geboren met afwijkingen.

Van Soldt kan niet hardmaken dat het komt door het landbouwgif dat in de lokale bollen- en lelieteelt wordt gebruikt. „Maar een verband lijkt aanwezig.” Samen met meer dan vijftig collega-artsen heeft ze een brandbrief aangeboden aan de gemeente. Daarin pleiten ze ervoor de lokale gezondheid voorop te stellen, door gifgebruik in lelieteelt aan banden te leggen, „zolang de veiligheid niet bewezen is”.

Handhavingsverzoek

Hun pleidooi is een nieuwe stap in de slepende discussie over lelieteelt in de gemeente. Milieugroepen en burgercomités maken al jaren bezwaar tegen het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Daarbij beriepen ze zich met het oog op milieuvergunningen steeds op de schade die gif aan het milieu kan toebrengen.

„Wat we nu doen is pionieren. We beginnen aan een nieuw hoofdstuk”, zegt Geert Starre van de Natuurbeschermingswacht. Zijn organisatie gebruikt de brandbrief van de artsen om in een nieuw handhavingsverzoek gewag te maken van mogelijke gezondheidseffecten.

De gemeente moet snel het gifgebruik in de sierbloementeelt stilleggen, staat in dat verzoek, omdat „er een risico is voor de mens”. Eerdere GGD-adviezen om de ramen te sluiten als bollentelers met chemicaliën spuiten, de was niet buiten te hangen en kinderen binnen te houden, zou bewoners in praktijk onvoldoende bescherming bieden.

Babyluiers

De groep artsen spreekt van een „continue blootstelling” voor omwonenden. Het gif zou zich, via lucht en water, breed verspreiden. Zowel buiten als binnen. Het landbouwgif weet volgens metingen door te dringen in huisstof.

„De gewasbeschermingsmiddelen zijn gevonden in urine en in babyluiers”, weet Van Soldt. Stofjes in het lichaam zijn geen bewijs voor ziekte, maar de verhoogde káns erop moet volgens de artsen al genoeg zijn om betere bescherming te vragen. Vooral de blootstelling aan meerdere soorten gifstoffen, het zogenoemde cocktaileffect, zou risico’s op gezondheidseffecten vergroten.

Opvallend is dat de artsen ook melding maken van de grote mentale gezondheidsschade die zou optreden door de bollenteelt. Bewoners hebben „terechte angst” waardoor sommigen veel stress ervaren, ziet Van Soldt in haar spreekkamer. Onbezorgd naar school, naar de sportclub of buitenspelen zou voor gezinnen moeilijk zijn.

De gemeente moet de komende weken reageren op het handhavingsverzoek. Burgemeester Jouke Spoelstra wil daar niet op vooruitlopen. Wel zei hij tegen de aanbieders van het bezwaarschrift: „Ik ben jullie burgemeester, maar ook die van de telers. Maar ik snap de zorgen”, tekende RTV Drenthe op.

Hiermee suggereert Spoelstra dat hij geen kant kiest, maar wat huisarts Van Soldt betreft doet hij dit feitelijk wel. „Zolang de blootstelling aan gifstoffen mag doorgaan, stelt de gemeente het belang van de telers boven dat van de bewoners.” Van Soldt legt een dossier aan van alle ziektegevallen. Een heel enkele keer werkten de patiënten zelf met gif. „Meestal zijn het gewoon bewoners.”