Is er inmiddels al officieel honger vastgesteld in Gaza? „Zo ja, kunt u van de Israëlische regering per ommegaande eisen (…) voldoende voedselleveranties te faciliteren?”

De kritische ondertoon richting Israël in de schriftelijke Kamervragen die Ceder enkele maanden geleden stelde over de medische situatie van Gazanen, is onmiskenbaar. De parlementariër bleek er ook rekening mee te houden dat de bewering van Israël dat Hamas een basis had in een aangevallen ziekenhuis niet klopte, of niet zou worden onderbouwd.

De vragen staan niet op zichzelf. Ook bij het indienen van en stemmen over moties lijkt de houding van de partij, die van oudsher ronduit pro-Israël is, gedurende de bloedige Gazaoorlog scherper te zijn geworden ten aanzien van Israël.

Het thema Israël ligt zeer gevoelig in de partij. Tijdens een interview probeert Ceder volledig te zijn en vooral de complexiteit van het thema te schetsen. Op vragen reageert hij uitgebreid. Herhaaldelijk zonder een rechtstreeks antwoord te geven.

Is de houding van de CU ten aanzien van het handelen van Israël in de achterliggende maanden kritischer geworden?

„Sinds de verschrikkelijke gebeurtenissen van 7 oktober 2023 hebben we altijd gezegd dat het belangrijk is dat Israël zichzelf kan verdedigen. En dat dit onmogelijk is met Hamas als buur en dat Israël een taak heeft om de gegijzelden terug te halen. Ook hebben we naar voren gebracht dat de oorlog tegen Hamas noodzakelijk is, maar dat oorlog altijd verschrikkelijk is en daarom proportioneel, binnen de kaders van het internationaal recht, moet worden gevoerd. Deze plicht geldt ook in de wetenschap dat het maximaliseren van eigen burgerslachtoffers, vrouwen en kinderen, onderdeel vormt van de strategie van Hamas. Een buitengewoon wreed en sadistisch plan om internationale steun te vergaren.”

Na de eerste fase van het staakt-het-vuren volgde er, anders dan gepland, geen tweede fase. „In plaats daarvan kwamen er weer gevechten en zelfs escalatie. Daarover, maar ook na het afsluiten van de stroomvoorziening naar Gaza en de oproep van Trump om Gazanen zonder hun toestemming te verplaatsen, hebben wij als CU wel gezegd: Wij zijn ook een partij die opkomt voor de meest kwetsbaren. En dus hebben wij ook moties ingediend voor bescherming van kwetsbaren aan Palestijnse zijde.”

Maar is de houding van de CU in de achterliggende maanden nu kritischer geworden?

„Ik denk dat wij indringender zijn geworden. Indringender over de noodzaak van een staakt-het-vuren en ook over het vrijlaten van de gegijzelden.

Als we zien dat niet alleen de escalatie toeneemt en een staakt-het-vuren uit zicht raakt, maar vooral dat ook de hulp aan de meest kwetsbaren uit zicht raakt, laten we ons daar in stevigere bewoordingen over uit.”

Heeft de Israëlische regering door haar handelen in de oorlog aan krediet ingeboet bij de CU?

„De CU staat pal voor het bestaansrecht van Israël, maar dat betekent niet dat je geen kritiek mag leveren op de regering-Netanyahu. Ik vind dat de CU als vriend Israël mag aanspreken en aansporen. Dat doen we nu, maar eerder probeerden we dat ook al te doen.”

Bent u sinds het uitbreken van de oorlog gaandeweg kritischer geworden op het handelen van de Israëlische regering?

„De coalitie die de regering-Netanyahu vormt, heeft qua politieke standpunten altijd op afstand van de CU gestaan. Dat is niet groter of kleiner geworden. Ten aanzien van de oorlog hebben wij altijd aangegeven dat een rechtvaardige oorlog ook betekent dat je oog hebt voor de meest kwetsbaren en proportioneel handelt. Als daar vragen over ontstaan, mag je die in mijn ogen stellen, waarbij je wel rekening moet houden met de propagandaoorlog die ook evident wordt gevoerd en niet te snel zelf conclusies trekt.

Over het afsluiten van de stroomvoorziening hebben wij gezegd dat we vinden dat dit niet hoort. Daarom hebben we daar ook een motie over ingediend. Zo nemen we onze verantwoordelijkheid. Dat doen we ook bij andere conflicten.”

Zegt u liever geen ja of nee op de vraag of u kritischer geworden bent?

„Nou ja, om het zuiver te formuleren: ik denk dat ik kritischer ben over het gebrek aan uitzicht op een duurzame oplossing. Er zou meer urgentie mogen zijn om met elkaar om tafel te gaan.”

De VVD maakte in december duidelijk dat ze neigde naar een hardere opstelling, omdat de methodes waar het kabinet tot dan toe voor koos niet het gewenste resultaat hadden. Gaat u daarin mee?

„De vraag blijft altijd wat een duurzame vrede in het Midden-Oosten dichterbij brengt. Voor ons gelden twee dingen. Eén: vasthouden aan het onwrikbare bestaansrecht van Israël. Dat staat onder druk; zie de opstelling van Iran, de Houthi’s in Jemen en zelfs NAVO-partner Turkije. Maar duurzame vrede betekent ook dat de wil er is om de ander te zien en de hand uit te steken. Daartoe zullen wij blijven oproepen.

Streven naar een rechtvaardige vrede betekent dat je ook Hamas aanspreekt, net als landen die deze groepering de hand boven het hoofd houden. Als Kamerlid probeer ik er oog voor te hebben dat je voor duurzame vrede al die partijen, al die landen nodig hebt.

De eenzijdige gedachte dat alleen Israël daarvoor de sleutel in handen heeft, getuigt van een geopolitieke naïviteit. Die fixatie op Israël zie ik in het parlement bij een aantal partijen. Zij benoemen vrijwel nooit de andere kant: dat andere landen en groeperingen ook een belangrijke rol hebben. Ik zal die context altijd blijven benoemen. Ik kan het me niet veroorloven dat niet te doen.”

Juist om duurzame vrede te krijgen, moeten we de druk op Israël opvoeren, zeggen een aantal fracties. Daarvan zegt u: Dat is een veel te eenzijdige benadering?

„Inderdaad. De druk richting een rechtvaardige vrede betekent dat je alle partijen om tafel moet krijgen. De eenzijdigheid richting de staat Israël die een aantal partijen betracht is niet voldoende om dat te laten gebeuren. Dat laat de praktijk ook zien.

Ik probeer mezelf erop te blijven bevragen of ik continu uitzoom om te zien wat er geopolitiek gebeurt in de regio. Daar bevraag ik andere partijen ook op. En soms betekent het kritisch zijn op de beleidskeuzes van de regering-Netanyahu. Het betekent evenzeer, en dat is voor mij net zo belangrijk, dat Hamas en zij die Hamas de hand boven het hoofd houden als medehoofdrolspelers in dit conflict worden gezien, en niet als lijdend voorwerp.

Als fractie hebben we soms lange gesprekken over moties. De complexiteit omvat je niet in één motie, terwijl je wel voor of tegen moet stemmen.”

Eerder stemde de CU al voor moties over het druk uitoefenen op Israël met het oog op humanitaire hulp. Waarom koos u er recent voor zelf zo’n motie in te dienen?

„Ik denk dat we als het gaat om humanitaire hulp vaker zelf het initiatief hebben genomen”, reageert Ceder. Toch was het wel degelijk voor het eerst dat de naam van de CU’er onder een motie stond over humanitaire hulp voor Gaza in combinatie met het verzoek aan het kabinet om Israël daartoe te bewegen.

Ceder: „Als je wilt dat de kans op vrede weer toeneemt, moet je snel doorpakken. Daarom hebben wij met urgentie gevraagd de stroomvoorziening te herstarten en in de motie ook gezegd dat het gesprek weer moet worden aangegaan, om tot een duurzaam bestand te komen. De motie is ook gericht op het lot van de gegijzelden. Wij proberen bij te sturen waar wij kunnen.”

Het tweede deel van de motie ging over het oproepen van de Israëlische regering om zich maximaal in te zetten om het staakt-het-vuren weer doorgang te laten vinden. Betekent dit dat u Israël verwijt dat het bestand is geschonden?

„Ik denk dat er in het enthousiasme van de eerste fase van het staakt-het-vuren te weinig bodem was om de tweede fase vorm te geven. Dat kun je alle partijen verwijten.”

Ceder beaamt dat het Israël was die weer begon met grootschalige aanvallen. „Maar dat kwam volgens mij ook doordat er geen stappen meer werden gezet voor het vrijlaten van gijzelaars. De escalatie wordt onder andere gevoed doordat een aantal partijen (in Israël, CH) die juist aanjaagt. Ik heb daar een totaal andere visie op en denk dat het niet helpt. Maar opnieuw geldt hier ook de rol van Hamas. Mensen in gijzeling houden is een oorlogsmisdaad en die mannen en vrouwen hadden al veel eerder vrijgelaten moeten worden. Toen dat niet gebeurde, heeft Israël de stap gezet om weer te escaleren.”

Recent nam de Kamer een motie aan om de Europese Commissie te laten onderzoeken of Israël de mensenrechtenbepaling in het associatieakkoord nog naleeft. Een paar maanden geleden stemde de CU nog tegen een vergelijkbare motie, maar nu voor. Kunt u dat toelichten?

„Wij hebben voor die laatste motie gestemd omdat wij het naleven van mensenrechten heel belangrijk vinden. Juist nu er weer een escalatie lijkt te zijn en de stroomvoorziening en humanitaire hulp zijn gestopt, vinden we het belangrijk dat de eerder gemaakte afspraken worden nageleefd. Israël mag erop bevraagd worden in hoeverre zij het akkoord naleven.

Daarnaast zou er ten tijde van de eerste motie nog een gesprek met de Israëlische regering plaatsvinden over het associatieakkoord. Dat is een verschil tussen beide moties.”

Als uit het onderzoek komt dat Israël niet meer voldoet aan het bewuste artikel uit het akkoord, zal de roep om sancties aanzwellen. Hoe kijkt u daarnaar?

„Als de regering-Netanyahu de gemaakte afspraken ten aanzien van mensenrechten niet nakomt, moet dit worden hersteld. Als het gaat om het treffen van maatregelen, blijven wij het per geval bekijken.”

De CU sluit niet categorisch uit ooit sancties tegen Israël te kunnen steunen?

„Wij sluiten sancties nooit categorisch uit, tegen welk land dan ook. Ik merk alleen wel een hijgerigheid en een eenzijdigheid met betrekking tot sancties tegen Israël. Elke gelegenheid wordt daarvoor aangegrepen; zie het aantal moties dat daarom vraagt.”

De CU steunde in februari een motie van DENK om het Gazaplan van Trump „met de meest krachtige bewoordingen te veroordelen en als etnische zuivering te betitelen”. Heeft u daarover getwijfeld?

„Ja, maar dat had meer te maken met de indiener. Die vindt openlijk dat Israël niet meer het recht heeft om te bestaan. Maar de oproep van Trump om Gazanen zonder hun toestemming te verplaatsen en te doen alsof het om een zakje knikkers gaat, dat kan niet volgens internationaal recht.”

Ook de term etnische zuivering kon u dragen?

„Juridisch gezien ís het verplaatsen van mensen zonder hun toestemming etnische zuivering.”

De SGP maakte bij alle drie de genoemde moties een andere stemkeuze dan de CU. Hoe kijkt u daarnaar?

„Hoe de SGP stemt is aan die partij zelf. De SGP en de CU zien Israël beide als onwrikbaar onderdeel van het Midden-Oosten en zien ook de gevaren, de existentiële dreiging. We zijn vaak een gelijkgezinde stem en vullen elkaar aan.”

Lees ook

CDA, CU en SGP in discussie over Israël: „Als buurman brandend huis met benzine blust, moet je er iets van zeggen”

Na het interview volgen nog diverse voorbeelden van een kritische houding van de CU ten aanzien van het handelen van Israël. Zo schrijft Ceder op X dat het „ernstige zorgen” baart dat Israël de officiële verklaring over de aanval op ambulances, waarbij vijftien hulpverleners omkwamen, pas aanpaste nadat videobeelden opdoken die de eerdere lezing weerspraken. Ook was hij mede-indiener van een motie die opriep om er bij Israël op aan te dringen een onafhankelijk internationaal onderzoek naar de gebeurtenis te laten plaatsvinden.

Een groep binnen uw partij uit zich kritisch over de Israëlkoers van de fractie. Heeft dat invloed op de opstelling in de Kamer?

„We nemen de signalen altijd mee, maar ze passen ook in de lijn die we voor ogen hebben en proberen te houden. Zowel voor als na 7 oktober.

Ik heb best vaak gesprekken met leden die verschillend kijken naar de situatie in het Midden-Oosten. Wat ik vaak proef, vooral na 7 oktober, is dat het leed dat zich in Gaza voltrekt mensen aan het hart gaat. Dat begrijp ik, want die oorlog is verschrikkelijk. Ik merk dat het verbinden op hartsniveau in ieder geval helpt.”

U hebt niet het gevoel dat de opstelling van de fractie ervoor zorgt dat een deel van de leden kan gaan afhaken?

„Ik snap dat de oorlog, de berichtgeving en de beelden daarover en vervolgens het platte voor- of tegenstemmen in de Kamer bij sommigen de vraag oproept of het leed wordt gezien. We proberen het gesprek op hartsniveau aan te gaan en zo veel mogelijk mensen mee te nemen. In persoonlijke gesprekken merk ik dat we hetzelfde kloppende hart hebben. Uit de signalen spreekt: blijf je hart laten zien. Dat is iets wat ik ter harte neem.”

„Ik voel me ook gesteund, want er zijn ook geregeld mensen die laten weten dat ze voor ons bidden en die ons succes en wijsheid wensen. Zij zien dat wij doorwrochte overwegingen proberen te maken om tot goede, rechtvaardige conclusies te komen en steunen dat.”

Op het afgelopen partijcongres lag een motie voor waarin stond dat de CU zich op een eenzijdige manier achter het beleid van de Israëlische regering schaart. Bijna een derde stemde voor. Dat is forse kritiek op jullie werkwijze.

„Ik denk dat de indieners vooral hopen dat wij als fractie oog blijven houden voor wat recht doen is. Daar ben ik het mee eens. Het bestuur zei: Dat doet de fractie en daarom heeft zij de motie ontraden. De meerderheid ging daarin mee.”

Is het voor u een worsteling hoe de CU zich in de Kamer moet verhouden tot het handelen van Israël?

„Ik denk dat iedere woordvoerder, van elke partij, het gewicht voelt om te zoeken naar een perspectief dat daadwerkelijk rechtdoet. Er zijn zo veel belangen, kwetsbaarheden, maar ook verlangens naar hoop en perspectief, dat ik wat voorzichtiger ben met grote woorden.”